یک سینماگر ایرانی تبار و یک ایرانی در دوبخش ۷۵ مین فستیوال کن

هنرمندنیوز: قاتل روسپیان مشهد
داستان فبلم “عنکوب مقدس” برگرفته است از ماجرای سعید حنائی، قاتل ۱۶ تن از روسپی های شهر مشهد در سال ۲۰۰۲ که پیش تر هم مستندی از آن، ساخته مازیار بهاری را دیده بودیم.
در فیلم خود، علی عباسی، با چیره دستی دکور ایران را در اردن می سازد و همراه با بازی خوب هنرپیشگانش، “زهرا امیر ابراهیمی” در نقش خبرنگاری که برای پوشش این قتل ها به مشهد می رود و ” مهدی باجستانی” در نقش “سعید حنائی”، به پیروزی فیلم کمک می کند.
علی عباسی، از یک سو تلاش های خبرنگار را برای یافتن سرنخی در این ماجرا به تصویر می کشد و به آن بهانه تلنگر هائی به شرایط زنان و از جمله نداشتن حق تنها به هتل رفتن و رفتار مردان و حتا نیروی انتظامی با زنان تنها، می زند، و از سوی دیگر سعید حنائی را در زندگی روزمره، کار و رسیدگی به زن و بچه هایش نشان می دهد. مردی بسیار مذهبی اما خانواده دوست و، به گفته دیگران، بدون دردسر…

البته در داستان واقعی، یک روسپی قاچاقچی مواد مخدر به نام مژگان، آخرین هدف حنایی ، توانست با گریختن از دست او به ماجرای سوء قصد به جانش را روایت کرد و با آدرسی که مأموران از وی گرفتند، توانستند سعید حنایی را دستگیر کنند.
اما در فیلم علی عباسی، همین دختر خبرنگار خود را طعمه می کند و اوست که با گریختن از چنگ قاتل، دستگیری اش را ممکن می سازد.
سینماگر، خود در این مورد می گوید که هدفش بازسازی این رخداد نبوده بلکه می خواسته داستان را گسترده تر سازد و، با گذشت زمان دریافته که این ماجرا تنها به سعید حنائی محدود نمی شود بلکه حکایت از زن ستیزی دارد.
گفتنی است که سعید حنایی در دادگاه ، با آرامش و حق به جانبی می گفت که تمامی زنانی که کشته شده اند «زنان ناپاکی بودند که گناه را در شهر مقدسی همچون مشهد گسترش می دادند».
او مدعی بود که « تنها برای اجرای فرمان الهی را در روی زمین و مملکت اسلامی دست به چنین کاری زده است».
سعید حنایی در اعترافات آغازینش گفته بود که انگیزه وی برای انجام قتل‌ها انتقام‌گیری بوده است. ظاهرا روزی مردی همسر سعید حنائی را سوار ماشین خود می کند و رفتاری نامناسب در پیش می گیرد. این ماجرا سعید حنائی را به شدت تکان می دهد، به شکلی که او در آغاز تلاش می کرده تا با مردهایی که مزاحم زنان می شوند، برخورد کند، اما زاز آنها کتک می خورد و از آن پش تصمیمی می گیرد زنان خیابانی را به قتل برساند.
به هر رو ، فیلم “عنکبوت مقدس” یا “شبهای مشهد” با دست زدن های طولانی تماشاگران روبرو شد و کارگردان در میکروفنی که به دستش داده شد، گفت : بی عدالتی بزرگی در خق زنان انجام گرفته و نامی هم از آنها برده نشده است. امشب در اندازه بسیار بسیار کم این عدالت اجرا می شود. . پس از ان هم، او در کنفرانس مطبوعاتی به دشواریهای اقتصادی در ایران اشاره کرد و گفت به جای حرف زدن از حجاب، باید درباره آنها صحبت کرد. او همچنین به فیلم مستند مازیار بهاری اشاره کرد که گفتگوئی با سعید حنائی انجام داده بود. علی عباسی می گوید دوسال پیش کارگردان فیلم تازه ای پیرامون این موضوع به او تلفن می زند و ، با گفتن این که او می تواند پس از ساختن فیلم “مرز” به هالی وود برود و آنجا فیلم بسازد، می خواهد او را از این کار باز دارد. اما به باور این سینماگر، هنوز هم می توان پنج فیلم دیگر پیرامون این موضوع ساخت.
برخورد منتقدین و رسانه ها با این فیلم دو گانه بود و شماری ریتم آن را برای یک فیلم ترسناک کند توصیف کردند. اما به باور من تماشاگران معمولی از آن استقبال خواهند کرد و در سینما ها پیروز خواهد شد.
علی عباسی در سال ۲۰۱۸، جایزه بخش توعی نگاه را برای فیلم بسیار نو و خوبش “مرز” ربوده بود.

“تصور” و تصویری از یک تاکسی، دوشخصیت و شهر تهران
“تصور” نخستین فیلم بلند “علی بهراد” ، که پس از پایان تحصیلات مهندسی و ساختن دو فیلم کوتاه، با این فیلم نه تنها وارد دنیای سینما می شود بلکه از فستیوال کن سر در می آورد، در بخش “هفته کارگردانان” به نمایش در آمد. او در سخنان خود این دستاورد را از یک سو مدیون پشتیبانی لیلا حاتمی و از سوی دیگر، هنگامه پناهی، تهیه کننده پر پیشینه دانست.
فیلم داستان یک زن غریب، با شخصیتی کمیاب و ماجراهایش را بیان می کند که راننده تاکسی را طی رفت و آمد های خود در شهر، با خود همپا می سازد. . این شخصیت ها نام ندارند و ما از زندگی گذشته آنان هم چندان خبری نداریم. اما دریک مقطع زمانی، این دو همدست یکدیگر می شود و از این درد و دل ها وابستگی، به ویژه از سوی راننده به وجود می آید. گرچه در پایان هم کمی دگرگونی در بی تفاوتی زن جوان می بینیم.
گرچه قراردادن شخصیت ها در یک اتومبیل، آن هم تقریبا در سراسر فیلم، و به گونه ای به کار گرفتن ترفند عباس کیارستمی و پس از او جعفر پناهی و شماری دیگر از کارگردانان ایرانی چندان تازگی ندارد، اما دیالوگ های بسیار جذاب و پر نگاره، به ویژه از دهان شخصیت زن، نیاز به تغییر دکور و رفتن به این جا و آنجا را پیدا نمی کند. شخصیت زن می شود معرف شماری زن دیگر، زندگی های دیگران و حتا دکورهائی که وجود ندارند اما ما در ذهنمان آنها را می بینیم و باز سازی می کنیم. در واقع فیلم در ذهن بیننده ساخته می شود.
فیلمی که من را به یاد فیلم بسیار خوب و نفس بر “گناهکار” (۲۰۱۸) ، ساخته “گوستاو مولر”، گارگردان دانمارکی، انداخت که، گرچه در ژانر پلیسی -ترسناک بود، اما همه ماجرا از ورای گفتگوی تلفنی یک مامور پلیس، در اتاق تلفن های اضطراری یک مرکز پلیس، با زنی که به گروگان گرفته شده بود تعریف می شد و تماشاگر را کاملا وارد بازی می کرد. فیلمی که ریمیک آمریکائی آن در سال ۲۰۲۱ ، توسط “آنتوان فوکا” ساخته شد که آن تاثیر فیلم اصلی را بر تماشاگران نداشت.
به هر رو، مسئولان بخش “هفته کارگردانان” گفتند که این فیلم آخرین فیلم برگزیدن آنان از میان هزار فیلم دیده شده بوده است.

فستیوال کن ، ویترنی برای اعتراض های مدنی

درست پیش از نمایش فیلم “عنکبوت مقدس”، پله های کاخ فستیوال شاهد رخدادی در دفاع از حق زنان و اعتراض به خشونت علیه آنها بود.
طبیعی هم هست چون که فستیوال کن ویترین بسیار خوبی برای دیده شدن است و از این رو، همه ساله، شماری از هر فرصتی استفاده کرده، خواست های خود را به گونه ای بیان می کنند و یا دست به اعتراض می زنند.
امسال نیز، گروهی از کنشگران حقوق زنان، به نام “گروه آفیش چسبان ها”، به مناسبت نمایش فیلم ” پاسخ فمینیستی”، ساخته “ماری پره نس” و “سیمون دوپاردون”، درباره آنان و اعتراضاشان به زن کشی و خشونت علیه زنان، به هنگام بالا رفتن از پله های کاخ فستیوال، طومار بزرگی را بر روی این پله ها باز کردند که بر روی آن نام ۲۱۹ زنی نوشته شده بود که در فرانسه قربانی زن کشی شده بودند. این گروه همواره آفیش هائی را با نام زنانی که کشته شده اند، بر دیوار های شهرها و دهات فرانسه می چسبانند.

“شهلا رستمی”