عباس کیارستمی و نمایشگاه بزرگ آثارش در پاریس

هنرمندنیوز: بدین مناسبت، در بیش از هزار متر مربع، شماری از عکس های دیده نشده، رپرتاژ ها، چیده مان ها، ویدئو ها به نمایش گذاشته شده اند.

در آغاز ورود به نمایشگاه، عکس های بزرگی از درهای قدیمی بسته، که بنا به نوشته کاتالوگ  ، در اندازه های واقعی چاپ شده اند، ما را به تلاش به باز یافتن دنیای درونی  پر رمز این هنرمند وا می دارد.

در میان این درها و در برابر پرده ای بزرگ که بخش هائی از فیلم های وی را نشان می دهد، نزدیکترین همکار و به عبارت دیگر، همدست شماره یک شماری از داستانهایش، یعنی اتومبیل افسانه ای فیلم هاو به ویژه فیلم “طعم گیلاس”، قرار داده شده است. سپس این چیده مان ما را به خلوت کیارستمی می بردتا به خم و چم کار هنرمندی پی ببریم که ساده اندیشان آن را ساده و کودکانه می پندارند.

پس از “درهای بدون کلید” و “مونس وفادار جاده هایش”، به بخش هنر گرافیک و نقاشی او می رسیم و آنگاه با دنیای شاعرانه، شعر ها و چشم اندازهای وی آشنا می شویم که سرشار اند از  کند وکاو در دنیای هستی و شعر ایرانی.  بخش ” دروازه انقلاب” ، در پرتو فیلم های “مورد یک، مورد ۲” و با چشم داشتی به تاریخ و پرسش گری مسائل انسانی و اجتماعی، زیر پرسش می رود.  سپس نوبت زنان سینمای ایران  و چگونگی کار به هنگام ساختن فیلم “شیرین” می رسد. پس از آن، در بخش “مرا نگاه کنید”، سینماگر با آمیختن نقاشی، عکس و آفرینش های دیجیتالی، مرز این هنرها را از میان بر می دارد.  در “جنبش اجتناب ناپذیر زندگی”، می رسیم به آن چه که فیلم های ساخته شده توسط کیارستمی برای کانون پرورش کودکان ونو جوانان، نماینده گی اش را می کنند، یعنی مبارزه با مشکلات و موانع به کمک اراده.  “مرا به خانه ببر”،  امکانات دوربین های دیجیتالی و گسترش دامنه آفرینشی را که  فراهم می سازد نشان می دهد.  ما در می یابیم که چگونه با استفاده از عکس ها و پلان های ثابت می توان یک توپ غلطان را از صدها پله پائین آورد بدون این که تماشاگر حس کند این یک دکور واقعی نیست..

“پنجره هائی رو به دنیا” از پدیده کادر در کادر استفاده می کند که به فراوانی در آثار کیارستمی به کار گرفته شده است.

سپس به بخش خصوصی تر، یعنی “در کاشانه یا آشیانه هنرمند” می رسیم و به کمک فیلم ۵۵ دقیقه ای سفارش داده شده توسط مرکز پمپیدو، به “سیف اله صمدیان”، مستند ساز، عکاس و فیلمبردار، ما با  تجربه اندوزی های عباس کیا رستمی و این که او خود نجاری، تهیه کادر عکس هایش، کار بر روی صدای فیلم و چاپ عکس و شماری تجربیات گونه گون را انجام می داد، آشنا می شویم.

گفتنی است که فیلم “۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیا رستمی” ، ساخته دیگر سیف اله صمدیان نیز در روز ۲۵ ژوئیه، با حضور این مستند ساز، که همراه و همکار  عباس کیا رستمی بود، به نمایش در خواهد آمد.

دو بخش دیگربه نام های “در هم آمیختن و رهائی از خود” و “شب شاعر” ، باز هم تماشاگر را به دنیای شاعرانه این هنرمند و استفاده از سیاهی کامل در سینمایش می برند.

در کنار آنها، افزون بر نمایش فیلم  “۷۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیا رستمی”، که صحبتش رفت، دو مستند کوتاه، یکی به نام “طعم شیرین” و  “کپی اصل تائید شده” ، ساخته “حمیده رضوی”، همکار نزدیک عباس کیا رستمی، نشان داده می شود که، پس از شرکت در ماستر کلاس های این سینماگر، به همکاری نزدیک با وی پرداخت و درهمه جاده ها همسفر او بود تا این که در ماه دسامبر ۲۰۱۵، به دنبال تصادفی در کویری در ایران، کشته شد.

فیلم دیگر، فیلم “جعفر پناهی، کجای کارید؟”، ساخته جعفر پناهی است که، چون در فیلم “تاکسی، تهران”، ما را با اتومبیل خود، از راه های پیچ در پیچ، به مزار عباس کیا رستمی می برد.  این فیلم کوتاه نیز به سفارش مرکز پمپیدو تهیه شده است. این فیلم در روز ۱۴ ژوئن به نمایش در خواهد آمد.

در همان روز فیلم “عباس کیا رستمی، یک گزارش”، ساخته بهمن مقصد لو  نشان داده می شود که بیشتر کارهای نخستین این  هنرمند را مورد توجه فرار می دهد.

در روز ۱۸ ژوئن، فیلم “همراه با باد”، ساخته مهدی شادی زاده، برنامه ریزی شده که، از ورای گفتگو با شماری از هنرمندان معاصر کیا رستمی، از جمله کیانوش عیاری، مریم زندی (عکاس) و لیلی گلستان (گالری دار) چهره های دیگر، عباس کیا رستمی  و چند هنره بودن این مرد همه فن حریف را پدیدار می سازد.

مرکز پمپیدو، همراه با این نمایشگاه، ۴۸ فیلم این سینماگر ویژه ایرانی را در سالن های خود برنامه ریزی کرده تا علاقمندان بتوانند همه آثار او را  برای نخستین بار و یا دوباره ببینند و نسل جوان با آنها آشنا شوند.  این فیلم ها که پاره ای از انها بسیار آسیب دیده بودند، به مدت ده سال، به ابتکار “مارن کارمیتش”، بنیان گذار سینما های “ام کادو”، ترمیم یافتند. این کار عظیم در سال ۲۰۱۹ پایان یافت.  گفتنی است که “مارن کارمیتش” ، که بسیار به عباس کیا رستمی نزدیک بود و او را دوست می داشت، این هنرمند را بزرگترین سینماگر معاصر می نامد.

او، در چند گفتگو،  به خاطراتش باز می گردد و می گوید که عباس کیارستمی را  درسال ۱۹۹۰ با فیلم “کلوزآپ”، که توسط یک دوست ایرانی به او نشان داده شده بود، کشف کرده است. با دیدن این فیلم، بی درنگ به خود گفته که این دیدار را باید رودرروئی با یک اثر هنری بزرگ به شمار آورد.  “مارن کارمیتس” می افزاید که “کلوز آپ” را به این دلیل دوست می دارد که تماشاگر را هدایت نمی کند و او را آزاد می گذارد تا هر چه  را دلش می خواهد، در خیالش به تصویر بکشد.  او می گوید که همواره در جستجوی فیلم هائی بوده که سازنده شان معیار ها را بر هم می ریختند. این فیلم یکی از آنها بود و در وی نیاز آشنائی با آفریننده اش را به وجود آورد. این دیدار در پاریس با مردی انجام گرفت که “مارن کارمیتش” او را مرموز توصیف می کند. مردی پشت عینک های سیاهش.  در عین حال کیا رستمی به خواست او مبنی بر تهیه فیلمهایش پاسخ منفی می دهد و سرانجام، سالها بعد، هنگامی  می پذیرد که این تهیه کنندگی به شکل مشترک انجام  گیرد. این همکاری، علیرغم دیدگاههای مختلف سالها به درازا می انجامد چرا که هر دو، یه گقته “مارن کارمیتس”، برداشتی شبیه از نکات اخلاقی، انسان دوستی و رعایت هویت دیگری داشتند. عباس کیا رستمی یک راوی پارسی بود و عشق به راوی گری و داستان سرائی “مارن کارمیتس” بود که او را در انتظار دیدار دوباره  با راوی پارسی نگه می داشت ..

“مارن کارمیتس” به اوضاع سیاسی ایران و ناشناخته بودن آثار کیا رستمی در کشورش اشاره کرده می گوید: علیرغم این ناشناختگی، هزاران نفر برای به خاک سپاری و بدرود با وی آمدند. از او در عین حال در ایران انتقادات بسیاری، به ویژه از سوی سینماگران، می شد. از او خرده می گرفتند که چرا فیلم هائی در برون از کشور ساخت (کپی برابر اصل و مانند یک عاشق). در صورتی که این حرده گیریها نادرست است و بیشتر از حسادت و کوچکی انتقاد کنندگان ناشی می شود. به هر رو عباس کیا رستمی شناخته شده ترین سینماگر ایرانی در جهان به جا خواهد ماند. هم اوست که سبب شد شماری از سینماگران جوان ایرانی به آسمان برده شوند در حالی که کاری جز بدل سازی نکرده اند.  سکوت های عباس کیارستمی سرشار از زندگی بودند و او انسانی پراز طنز کوبنده بود. جای کیارستمی انسان گرا همواره خالی خواهد ماند.

باید اشاره کرد که در کنار همه برنامه ها و به مناسبت این نمایشگاه، “ماهنامه”، مجله آوائی (صوتی) مرکز پمپیدو که درسال ۲۰۲۰ به راه افتاد، یازدهمین شماره خود را به عباس کیا رستمی و بازتاب آثارش  در کار نسل تازه ای از هنرمندان اختصاص می دهد. از این رو، در روز ۳۱ مه، از ساعت ۱۸ تا ۲۰،  میز گردی بر پا می کند که علاقمندان می توانند آن را  به رایگان از راه اینترنت دنبال کنند.

https://www.centrepompidou.fr/fr/programme/agenda/evenement/2sDz4Az

این نمایشگاه، که از روز ۱۹ مه، روز از سر گیری فعالیت های فرهنگی و باز شدن سینماها، آغاز به کار کرد، تا روز ۲۶ ژوئیه ادامه خواهد داشت.

• شهلا رستمی