نمایشگاه “راز میترا. سفری به قلب یک آئین رومی”

هنرمندنیوز: در این نمایشگاه، نه تنها آثار شناخته شده و خیره کننده دنیای باستان، بلکه آثار تازه کشف شده،  برای نخستین بار،  به نمایش در می آیند تا بینندگان مسیری را که یک آئین پیمود و افسانه های بسیاری را آفرید، دنبال کنند.

نمایشگاه به گونه ای نظم داده شده که بینندگان بتوانند به پرستشگاههای زیر زمینی بروند و ضیافت (شام آخر میترا پیش از ناپدید شدن… ) شرکت کنند و نمایش های آئینی ببینند. آنها خواهند توانست، پرستندگان میترا را، که ماسکی به شکل کلاغ یا شیر بر چهره دارند، در این دیدار همراهی کنند وبا آنها سفری به امپراتوری روم انجام دهند.

ازسوی دیگر، نهاد موزه ها و بناهای تاریخی شهر تولوز در جنوب فرانسه، که همه ساله  برنامه هائی برای بالا بردن سطح فرهنگی دانش آموزان ودانششان از جهان، هنرها وزیبائی شناختی سازمان می دهد تا کنجکاوی این کودکان را تحریک کند، امسال،  در همکاری با موزه سلطنتی “مری مون” بلژیک و موزه باستان شناسی فرانکفورت در آلمان، نمایشگاه “راز میترا” را از روز ۱۴ مه تا ۳۰ اکتبر ۲۰۲۲ در این شهر برپا می سازد تا کود کان ودانش آموزان ونیز همه دوستداران تاریخ، با، به گفته آنان “خداوند دنیای باستان پارسه ” آشنا شوند که در سه قرن پایانی امپراتوری روم ، در همه قلمرو این امپراتوری در اروپا پخش شد.  آئینی که می رفت جایگزین مسیحت شود اما، به گفته یکی از مسئولان  یکی از پرستشگاههای میترا در “بیس هیم”، در شرق فرانسه، زنان، که از وقت گذارنی بیش از اندازه ی  شوهران سربازشان در پرستشگاهای میترا ، پس از بازگشت از جنگ های رم با پارسیان و گرویدن به آئین میترا، به تنگ آمده بودند، دست به نافرمانی زدند. زیر فشار این زنان و سپس سرکوب شدید میترا پرستان توسط مسیحیان، آئین میترا کم کم رنگ باخت.

گفتنی است که اهمیت منطقه زیر اداره رومی ها در بخش شرقی فرانسه، به ویژه در  “رن علیا” ، یعنی بین “بیس هایم” و “کنهایم” در کند کاو های انجام گرفته در سالهای بین ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۹، روشن گردید.

یکی دیگر از جذبه های آئین میترا، استفاده ای است که “پابلو پیکاسو”، هنرمند بنام سبک کوبیسم از این خداوند پارسی به عمل آورده است. الهام از سنگ برجسته های میترا درحال کشتن گاو نر، توسط تاریخ نگار هنر، “روث کوفمان”، پیش کشیده شد که  از نوشته های “ژرژ باتای”، نویسنده و شاعر فرانسوی و دوست پیکاسو به دست آورده بود.

خود پیکاسو هم در آثاری که پیش از سالهای ۱۹۳۰  آفرید  به آئین میترا اشاره می کند. او در سالهای پس از ۱۹۰۱، یک سری اتود و تابلو از زنان در بیمارستان “سن لازار” کشید که همگی سرپوش های قیفی میترا وار بر سر داشتند. برداشت پیکاسو از این کلاه، که در متن های فرانسوی و دیگر به عنوان کلاه فریژی (فریزی ویا فریجی به نام سرزمینی در غرب آناتولی)  از آنها یاد می شود و بعد ها نمای انقلاب فرانسه شد، از آگاهی وی از آئین میترا حکایت می کند.

همانگونه که پیش تر گفته شد، آئین میترا، که از زادگاه هاش در پارسه، سپس سوریه کنونی، آناتولی و فریگی  را در نوردید و سپس به اروپا رسید، به رقیبی سر سخت برای مسیحیت تبدیل گردید. این آئین بیشتر مردان را در بر می گرفت که می بایست هفت خوان  را بپیمایند تا به عمر جاودانی دست یابند. یکی از مهمترین خوان ها، فربانی کردن گاو نر بود که میترا نیز در سنگ برجسته ها به آن دست می زند. یکی دیگر از نماد ها، صلیب آریائی (تائو، یا صلیب شکسته) است، که در متن های ایرانی گاه آن را نمادخورشید و گاه، نظر به چهار پره بودن، آن را نماد چهار فصل توصیف کرده اند.  این صلیب، که بر کلاه کوروش کبیر هم دیده می شود، دارای پنج پر و به شکل ستاره است (*) که امروزه نیز از آن استفاده می شود. البته صلیب های ۱۲ پر هم وجود داشته اند که گفته می شود نماد ۱۲ ماه سال است.

حال شاید بد نباشد که این نمایشگاه به زادگاه میترا یا مهر هم سری بزند تا شاید ایرانیان هم یادی از میراثشان بکنند !!  تا آن زمان و همانگونه که می بینیم، شمار بسیاری در غرب این میراث فرهنگی را، که تآثیر بسیاری بر مسیحیت داشته، زنده نگه خواهند داشت.

“شهلا رستمی”