نقد آسیب های اجتماعی با زبان فاخر سینما

هنرمندنیوز: طرح موضوع فروش نوزاد و بچه فروشی سال ها در سینمای ایران ممنوع بود.اگر چه این سوژه بحث برانگیز هر از گاه در روزنامه ها مطرح می شد اما هیچ گاه به طور شفاف و صریح در سینمای ایران مجال ظهور نیافت. امسال محمدرضا رحمانی در پنجمین تجربه سینمایی خود «آنها مرا دوست داشتند» که در بخش مسابقه چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت با طرح موضوع بچه فروشی به آسیب شناسی این معضل اجتماعی پرداخته بود.فیلم روایت زندگی نوزادی به نام مه گل است که پس از چند بار فروخته شدن در نهایت نصیب زوج جوان ناباروری به نام پدرام و مهشید می گردد اما اتفاقی سبب می شود تا این زوج مجبور به یافتن والدین واقعی نوزاد فروخته شده در پاتوق های معتادان ، بیغوله ها و ویرانه ها برآیند.این جستجوآغاز سفری درون شهری است که در انتها پدرام و مهشید را به درک تازه ای از زندگی ، جامعه و تضاد طبقاتی می رساند.مناظری که فیلمساز در مسیر سفر از خرابه ها و آلونک ها به نمایش می گذارد بسیار تلخ و تکان دهنده اند و می توانند به عنوان سندی تصویری از تهران در پایان دهه نود در حافظه تاریخی سینمای ایران به یادگار بمانند.فیلمنامه نویس ها ، محمدرضا رحمانی و محسن دین محمد در «آنها مرا دوست داشتند» صرفا به معضل بچه فروشی نپرداخته اند بلکه آسیب های دیگری از جمله اعتیاد ، فقر ، فحشاء ، سقط جنین، قاچاق، قتل و…را نیز مد نظر داشته و به زیر ذره بین برده اند.دوربین در سینمای اجتماعی ایران در بسیاری از موارد تبدیل به تریبونی برای سخنرانی اعتراضی تبدیل می شود اما در «آنها مرا دوست داشتند» نقد آسیب های اجتماعی با درام کاملا درهم آمیخته است. این همآمیزی از امتیازات برجسته فیلم است.

«آنها مرا دوست داشتند» فیلمی است که بازیگران نقش های فرعی اش بسیار موفق تر از دو بازیگر نقش اصلی، جلوی دوربین ظاهر شده اند؛بخشی از تأثیرگذاری فیلم بر تماشاگر به خاطر سپردن نقش های دور از انتظار و غیرمتعارف به هنرپیشه ها و چهره های معروف سینما ، تئاتر و تلویزیون است.چند نقش و گریم چشمگیر در فیلم وجود دارند که به شدت در کانون توجه تماشاگران قرار می گیرند.نقش زن معتاد کارتن خواب، برجسته ترین نقش فیلم است که در کمال خوش شانسی نصیب لیلا بلوکات شده و به مدد گریم حرفه ای و بسیار سنگین و طراحی پوشش ژنده و چرک بسیار باورپذیر از آب در آمده است.نسیم ادبی در ایفای نقش آقا تینا، زنی که تبدیل به مرد شده آشکارا تحت تأثیر بازی پانته آ بهرام در نقش شاپور کچل در فیلم «شنای پروانه» است.بازی کاملا حرفه ای امیر جعفری در نقش معتادی که سوء مصرف مواد را ترک کرده و به انجمن معتادان گمنام پیوسته است بار دیگر توانمندی ها و دقت نظر این بازیگر در انتخاب نقش های خاص را به اثبات می رساند. بازی و گریم سیدعلی صالحی در نقش واسطه بچه فروش ها نیز قابل تأمل است.او این بار در نقشی ظاهر شده که زمین تا آسمان با نقش کمیک خواستگار ِدست و پا چلفتی ِ سریال تلویزیونی «نون خ» تفاوت دارد.

«آنها مرا دوست داشتند» فیلم خوش ریتمی است.تغییر مکرر لوکیشن ها و مواجهه زوج نابارور با آدم های مختلفی که در فروش نوزاد نقش داشته اند، خود به خود سبب شده اند تا فیلم از ریتم مناسبی برخوردار گردد هر چند که در یکی ، دو سکانس این ریتم چون قطار خارج شده از ریل، تناسب خود را از دست می دهد مثلا در سکانس منولوگ(تک گویی) ارسلان با آن که بیان و میمیک و روانی کلام امیر جعفری بی نقص است اما کلیت سکانس با بقیه سکانس ها همخوان نیست و انگار به فیلم دیگری تعلق دارد و از ریتم خارج است.موقعیت های نمایشی متنوع در هر مرحله از جستجوی زوج نابارور به خوبی داستان فیلم را پیش برده اند اما در جریان تک گویی ارسلان ، داستان فیلم موقتا متوقف می شود تا پیشینه این کاراکتر به مخاطب ارائه گردد بی آن که حذف صحنه مذکور تأثیری در پیشبرد داستان داشته باشد.فیلم از ناحیه موسیقی به شدت لطمه خورده است.موسیقی به اندازه بقیه عناصر ساختاری فیلم تأثیرگذار از آب در نیامده است و در بسیاری از سکانس ها از شخصیت ها و رخدادها فاصله می گیرد.

تلاش فیلمنامه نویس ها برای نشان دادن دستاوردهای مثبت جلسات معتادین گمنام، تبعات منفی رحم اجاره ای ، ویرانگری اعتیاد، خدمات مفید اورژانس اجتماعی و…به دور از هر گونه شعارپردازی و موضعگیری قابل تقدیر است.محمدرضا رحمانی با پرهیز از جنجال آفرینی و سیاه نمایی به طرح آسیب های اجتماعی با زبان سینما  پرداخته است و شاید به همین خاطر فیلمش به عنوان نمونه ای قابل قبول و سالم از سینمای اجتماعی و منتقد در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر گنجانده شده است.پیام کلی فیلم «آنها مرا دوست داشتند» تقدیس زندگی و ترویج روحیه نوعدوستی است که با سیاست نوین فرزندآوری در کشور ما نیز همسو است.