“قهرمان” و “شیطان وجود ندارد” حضور سینمای ایران بر اکران ها را پر رنگ تر ساخت

هنرمندنیوز: طی این هقته ها، گرچه به دلیل  بسته شدن سالن های سینما به دلیل کرونا شمار بالائی فیلم در صف نمایش قرار داشتند و دارند، و به همین دلیل نیز در صورت نبود کشش به آنها پس از یک یا دو هفته از اکران ها پائین می آیند، سینمای ایران، که چندی بود با بی مهری شماری از فستیوال ها روبرو شده بود، توانست بسیار حوب گلیم خود را از آب بکشد.

فیلم “متری شش و نیم”، نخستین فیلم سعید روستائی، با آنچنان استقبالی روبرو شد که پبش از آن فیلم “جدائی نادر از سیمین” توانسته بود به دست بیاورد.  فیلم “قصیده گاو سفید” ، ساخته بهتاش  صناعی ها و مریم مقدم و “شطرنج باد”، فیلم گمشده  در سال ۱۹۷۶ و بازیافته، ساخته محمد رضا اصلانی” توانستند نظر بسیاری از منتقدان و تماشاگران را جلب کنند. اکران ها همچنین در انتظار رسیدن فیلم “بازار سیاه”، ساخته عباس امینی، در آغاز ماه ژانوئیه ۲۰۲۲ هستند.  در این میان شماری از آثار عباس کیا رستمی در پاره ای از سینماها دوباره به نمایش در آمد و همه این نمایش ها و پیروزی می رود جهش تازه ای به سینمای ایران بدهد که جز بخش کوچکی از آن، چندان برای تماشاگران معمولی شناخته شده نبود. در حالی که در اینجا و آنجا فیلم های کارگردانان تازه نفسی دیده می شد که شایستگی رقابت با فیلم های خوب و گیشه پسند را داشتند.

“شیطان وجود ندارد”  و پرسشگری پیرامون  مسئولیت فردی در برابر گزینه های دشوار

“شیطان وجود ندارد”، ساخته  محمد رسول اف، و برنده خرس طلای سال گذشته فستیوال برلن، که از  روز یک دسامبر ۲۰۲۱ به روی پرده سینما ها آمد، در چهار اپیزود، که به یکدیگر پیوند می خورند، همگی پرسشگری  در مورد مجازات اعدام و پیامدهای روانی آن را برای کسانی  مطرح می سازد که از نزدیک با این مقوله و آزادی فردی و اندیشه روبرو هستند. هریک از این اپیزود ها شخصیت هائی را در بر می گیرد که رازی را در وجودشان نگهداشته اند که دیگران از آن آگاه نیستند.  در یکی از آنها، کسی نمی داند که یک شوهر و پدری نمونه، هر بامداد سر چه کاری می رود، دیگری، که سرباز است، نمی خواهد و نمی تواند ماموریت کشتن دیگری را به گردن بگیرد، سومی  که برای دیدن نامزدش رفته و می خواهد از او خواستگاری کند، با معمائی روبرو می شود که انتظارش را نمی کشید و چهارمین، پزشگی که از کار محروم شده ناچار می شود راز زندگی اش را برای برادر زاده اش  فاش کند..

با این فیلم، محمد رسول اف مانیقستی جان خراش پیرامون مسئولیت فردی در برابر گزینه های نا ممکن ودشوار ارائه می کند. او، به سان فیلم “متری شش ونیم”، به سخنرانی ویا پند دهی درباره مجازات اعدام نمی پردازد، بلکه وجدان فردی و پرسش گری اخلاقی  انسان ها  را درمرکز  فیلم خود می گذارد. او شخصیت هائی را به تصویر می کشد که همگی ظاهری بسیار معمولی دارند و زندگی خود را چون دیگران به سر می برند. اما ناگهان، با نشان دادن بعد دیگری از زندگی آنان، کارگردان ذهن تماشاگر را همراه  با صدای درون شخصیت به چالش می کشد.  رسول اف، بدین ترتیب، معضل مرگ و این که چه کسی و چگونه  آن را بر دیگری اعمال می کند، مطرح می سازد . و سرانجام در دوبخش پایانی، پیامد های  کنش هائی را نشانه می دهد که درباره اش سخنی گفته نمی شود اما سرنوشت خانواده ها و جوامع را در هم می ریزد. کارگردان با مهارتی چشمگیر تحلیلی تکان دهنده از خشونت قانونی می دهد و توفانی در ذهن تماشاگر به وجود می آورد. او پیش تر نیز با فیلم های دیگرش این پرسش گری رامطرح کرده بود.

“قهرمان” اصغر فرهادی : ندای درون و افت وخیز های اجتماع

پس از پیروزی فراگیر فیلم “جدائی نادر از سیمین” در سال ۲۰۱۱، که جایزه خرس طلای بهترین فیلم فستیوال برلن را برای اصفر فرهادی و همه هنرپیشگان ان به ارمغان آورد و سپس اسکار بهترین فیلم خارجی را از آن او کرد، و  دست کم یک میلیون نفر آن را در فرانسه در سینماها دیدند، این کارگردان،با فیلم “گذشته”، ساخته شده در فرانسه،  تنها توانست در فستیوال کن  جایزه بهترین هنرپیشه زن را برای “برنیس بژو”، هنرپیشه فرانسوی به دست آورد، با فیلم “کسی نمی داند”، با شرکت دو هنرپیشه سرشناس بین المللی، “پنه لوپه کروز” و “خاویر باردم”، به تجربه کردن سینمایش در سرزمینی دیگر ادامه داد.  خوشبختانه، پس از تجربه ی نه چندان چشمگیر نخستین فیلم خارجی زبان و ساخته شده در فرانسه، کارگردان به کشورش بازگشت و با فیلم “فروشنده” ، در سال ۲۰۱۶، جایزه بهترین بازیگر مرد را در فستیوال کن ربود.  او با تجربه نا موفق دومین فیلم خارجی خود ، جلوی افت کارش به عنوان سینماگری دقیق و با مهارت را گرفت و به سرزمنش بازگشت که همواره سرچشمه الهام و پرسش گری هایش بوده است. فرهادی توانست پس از آن عقربه ترازو را رو به بالا ببرد و فیلمی بسازد که  نه تنها جایزه بزرگ هیات داوران فستیوال کن سال گذشته را از آن او کرد، بلکه امروز ستایش منتقدان و تماشاگران را برانگیخته است.

در این فیلم، کارگردان از ورای شخصیت بخت برگشته ای به نام رحیم، که به دلیل بدهکاری در پی کلاهبردار ای که از او شده و او را به زندان افکنده، بار دیگر همه  دودلی های انسانی را در شرایط سخت ونیز مسئله اخلاق و واکنش های احساساتی و غیر منطقی اجتماع و ناتوانی دستگاههای اجراعی و دستگاه عدالت را متبلور می سازد.

اصغر فرهادی، با زدن تلنگرهائی کوچک به چند ویژگی فرهنگی ایران هم اشاره می کند اما بیش از همه ، نشان می دهد که داستانسرای توانائی است. دیگر این که از رحیم یک شخصیت دوست داشتنی نمی سازد تا جنبه احساساتی به داستان بدهد.  حال معنای  لبخندی که در بخش مهمی از فیلم بر لبهای اوست از خوشبینی ، سادگی ویا زرنگی سرچشمه می کیرد یا نه، مسئله ای است که تماشاگر می بایست حل کند. لبخندی که  در پایان و در برخورد با دایره بسته و معصلی که برای خود، خانواده و اطرافیانش به وجود آورده، رنگ می بازد.

گفتنی است که  افزون بر امیر جدیدی درنقش “رحیم”، همه بازیگران دیگر فیلم، همانگونه که درفیلم های دیگر این کارگردان دیدیم، بازیهای بسیار خوب ارائه می کنند و  این همگنی نیز به کار آئی فیلم می افزاید.

فیلم “قهرمان” ، باردیگر سینما دوست ها را متقاعد می کند که بازگشت اصغر فرهادی به سرزمینی که الهام بخش همه فیلم هایی بوده که در ایران ساخته (گرچه در فیلم های خارجی او دلمشغولی هایش همواره دیده می شدند) ، نه تنها  موفقیت وی ، بلکه  از ورای او، مطرح شدن شمار دیگری از سینماگران تازه نفس را نیز تضمین  می کند.

از این روست که در همه رسانه ها و نقد ها امروز نه تنها  سخن از و کارش می رود، بلکه از کیفیت سینمای ایران و توانائی های آن زده می شود. بدین ترتیب راه گیشه برای سینمای خوب ایران روشن بن نظر می رسد به شرطی که کرونا ترفند دیگری در استین نداشته باشد…

“شهلا رستمی”