فیلم “متری شیش و نیم” و استقبال بزرگ رسانه های فرانسوی از آن

فیلمی که در آن، پیمان معادی، نوید محمد زاده (که بارها در نقش شخصیت های محکوم به اعدام یا همراهی کننده آن پدیدار شده)،  پریناز ایزد یار، فرهاد اصلانی و علی باقری هنرنمائی می کنند، تماشگر را به دل پدیده فاجعه بار مواد مخدر در تهران  (و بدون شک در دیگر نقاط  کشور) می برد و چالش روانی و اخلاقی میان ماموران مبارزه با مصرف کننده یا قاچاقچی مواد را به شکل کوبنده ای مطرح می سازد.

در بیشتر این نوشتار ها ( که تنها بخش کوچکی  از آنها را بر خواهم شمرد)، حساسیت نگاه خارجی ها به مجازات اعدام برای “۳۰ یا ۵۰ گرم مواد مخدر”  و فراگیری این معضل در جامعه ایران ، برجسته تر می شود.

روزنامه بسیار وزین فرانسوی، لوموند، که یک صفحه بزرگ را زیر عنوان “کانکشن ایرانی” (تماس ایرانی) به این فیلم اختصاص داده، درسر آغاز  گفتگوی بزرگی با سعید روستائی  می نویسد : ” برداشتی که غرب ازسینمای ایران دارد فراگیر نیست  وتنها به شناخت از چند استاد این هنر، از جمله عباس کیا رستمی محدود می شود، که با سزاواری جای بسیار بزرگی را در صحنه سینما پر کرد و از این رو دستیابی به استعدادهای نو را دشوار می کند و ما نمی توانستیم هر روز شاهد پدیدار شدن یک سینماگر تازه باشیم.  امروز، سعید روستائی با دومین فیلمش ، “قانون تهران” ، که در فستیوال ونیز سال گذشته شرکت داشت،  این انتظار را بر می آورد. ژانر فیلم او شگفت انگیز است که حکایت از یک فیلم پلیسی اجتماعی دارد و ژرفنای جامعه ای را نشان می دهد که  در حاشیه اش مصرف کراک غوغا می کند.  “قانون تهران” فیلمی است، که، همچون آئینه ای، بدون پرده پوشی، بی رحمانه تصویر جامعه را به دولتمردان نشان می دهد. “

روزنامه “فیگارو” می نویسد: فیلم اضطراب آور سعید روستائی ، هر آن بی خبر، دنده عوض می کند و شتاب خودرا با موقعیت تغییر می دهد.  او تصویری رهنمون ساز از یک کلانتری می دهد و به خود سرانگی دستگاه عدالت و نا کار آمدی آن اشاره دارد.

روزنامه لیبراسیون، که کارآیی و گزینش عنوان هایش زبانزد است (که شوربختانه این بازی با کلمات را نمی توان در ترجمه رعایت کرد) ، در تیترش می نویسد :”قانون تهران”، بازی مواد… این روزنامه پس از ترسیم فضای فیلم و همه کسانی  که در گیر معضل مواد مخدر هستند، می افزاید :  فیلم با پیش رفتن تدریجی در تار و پود  این  معضلات و بازتاب آنها، خیره کننده می شود… و ما را در برابر شرایطی کابوس وار و بدون راه برون رفت می گذارد. فیلم، با فاصله، اما با نشان دادن صحنه هائی که در آنها جمعیتی معتاد و سوخته از مواد مخدر تلنبار شده اند و به شمارشان هم اقزوده می شود،  به بالا گرفتن خشم در تماشاگر کمک می کند.  ما همچنین دریائی را پر از جسد و یا چلاق و ناتوان می بینیم که برای رهائی آماده اند به هر کاری دست بزنند. از جمله پدری که می خواهدفرزند کوچکش را به جای خودش مجرم قلمداد نماید. و در حالی که دادستان ها کاملا بی تفاوت ارکنارمسائل می گذرند، ماموران پلیس اما  تلاش دارند در این جو پرتنش نظمی به وجود آورند.

بدون تلاش برای  پر رنگ کردن  صحنه ها و پاقشاری، میزآنسن  سعید روستائی، که گاه فیلم را به یک مستند نزدیک می کند، امکان می دهد که فیلم “قانون تهران” بتواند، بدون ترفند،   بین ژانر پلیسی و بیان دید گاه رفت و آمد کند.و مجموعه ای بسیار همگن بسازد. بدین سبب، فیلم روشن است و خشگی بیهوده ندارد. در آن، صحنه ها، که گاه به تراژدی محض تبدیل می شوند، از مرثیه گوئی پرهیز می کنند. از این روست که فیلم بیننده را رها نمی کند و طی دو ساعت، شخصیت هائی که نقششان بدون ایراد از پیش نوشته شده ، فیلم را به پیش می برند.

لیبراسیون سپس به  بازی پیمان معادی، در نقش بازرس سمج اشاره دارد که به نوشته این روزنامه،  از توانائی هایش در سریال کوتاه “شب” و در فیلم “پلیس”، ساخته “آن فونتن”  به خوبی استفاده نشده بود. در کنار او، کار نوید محمد زاده، با بازی دیوانه کننده  اش، در نقش قاچاقچی  ای که فعالیت غیر قانونی اش تنها راه گریز از فقر است، را می ستاید. شخصیت هائی که یاد آور فیلم “قتل”، ساخته “دیوید مامت” و یا “ارتش سایه ها”، ساخته “ملویل” می شوند.… سرانجام  فیلم با چند جمله سرد، نگاه هایی که حکایت از خشونت و بی منطقی شرایط دارند، با یک صحنه اعدام ترسناک به پایان می رسد.

هفته نامه “ابس”، زیر عنوان “کراک و پیگرد”، می نویسد :  در این فیلم، که  سناریو و چهارچوبش سبک آمریکائی دارند، دوربین متحرک شکارچی و شکارش را در همه لحظه  پیگردها  همراهی  می کند، سر به خانه هائی می زند که در آنها زنان و کودکان نقش پرده یا پاراوان  را بازی می کنند. ما این پدیده را در مخل های ساختمان سازی، لوله های بزرگی که تبدیل به پناهگاه شده اند و همچنین پشت میله های زندان های لبریز از زندانی و در دادگاه ها نیز می بینیم. فیلم پرتپش است اما با برخوردی دو دوئی پیش نمی رود. استادانه هدایت می شود اما پر زرق و برق  نیست. بدین ترتیب، پس از جعفر پناهی و اصغر فرهادی، تصویری که سعید روستائی از ایران می دهد، با پرهیز از دادن درس اخلاق، آگاه کننده می شود.  پایان آن نیز، همچون آغازش، نفس را می برد ..

نشریه “تروآ کولور” (سه رنگ)، که توسط سینماهای زنجیره ای “ام کا دو”، چاپ می شود، می نویسد : “با این فیلم پلیسی تکان دهنده، سعید روستائی، واقعیت حشن فاچاق مواد مخدر را در ایران نشان می دهد و با میزآنسن درخشان و رو به رو نهادن معیارهای اخلاقی به شکلی هنرمندانه، یک تراژدی اجتماعی می آفریند. تصویر پر رنگ فساد فردی و اجتماعی که  چون موریانه روح تهران را می خورد، یاد آور ضرب آهنگ  فیلم “تماس فرانسوی” ، ساخته ویلیام فریدکین می شود. اما فیلم “قانون تهران” در عین حال فیلمی است کاملا شخصی ، با میز آنسی خیره کننده.  در پایان این تراژدی  جان خراش، که پیامدهای مالی و جسمانی قاچاق مواد مخدر را نشان می دهد، آخرین پلان – که از ذهن سینماگر برخاسته و جرقه  نخستین این طرخ را زده است- خلاقانه داستان را، با در هم آمیختن واقع گرائی، دنیای ماورا طبیعت و تن دادن به سرنوشت، به سرانجام می رساند. فیلمی که جایزه بزرگ بخش بین المللی فستیوال فیلم های مستقل شهر “بوردو” را از آن خود کرد. “

روزنامه “نوول رپوبلیک”، که این فیلم را شاهکاری اضطزاب اور پیرامونفاجعه مواد مخدر در ایران توصیف می کند،  پس از اشاره به پیروزیهائی که در فستیوالهای گوناگون چون توکیو و ونیز  به دست آورد و جوایزی کهدر فرانسه ربود، می نویسد : این فیلم کوبنده که “فرنچ کانکشن” ( رابط فرانسوی، ساخته ویلیام فریدکین) را به یاد می آورد، سر انجام به روی پرده سینما ها می آید.

این روزنامه می افزاید : “قانون تهران” نه تنها یک فیلم اضطزاب آور استکه با چیره دستی صحنه های اکشن دار، دراماتیک و فتل را کنار هم قرار می دهد، بلکه به سندی تکان دهنده  و آگاه کننده در مورد اعتیاد  تبدیل می شود.  این روزنامه با اشاره به جائی در فیلم که شخصیت اصلی می گوید :” هر روز ۱۰ تن مواد مخدر در ایران مصرف می شود. چگونه است  که علیرغم همه اعدام ها و حبس های دائمی، همه روزه به شمار معتادانافزوده می شود ؟ چگونه است که پلیس توانائی دستگیری  سر دستگان قاچاق مواد مخدر را ندارد تا این معضل را برای همیشه  حل کند ؟ چرا همه باید بتوانند در مدت سه دقیقه ، در هر کجا که باشند، مواد مخدر تهیه کنند ؟” ، می نویسد : “قانون تهران” مشتی محکم بر شکم وارد می کند ودر آفریدن جوی ترسناک بسیار از خود  کار آئی نشان می دهد. “

سایت چند میدیائی “یونیفیکاسیون” ،  پس از روایت داستان فیلم  می نویسد : “فیلم سعید روستائی از میزآنسن خلاقانه ای برخوردار است. پاره ای از سکانس ها خیره کننده  می شوند  و جو اضطراب آور و سیاهی که بر فیلم حکمروائی می کند، به دل چنگ می اندازد. از همان صحنه آغازین دیگر تماشاگر نمی تواند از ماجرا بیرون بیاید و به شکل تنگاتنگ داستان را دنبال می کند و به شکل شگفت انگیزی در این تحقیق فرو می رود.  پایان بی نهایت تلخ فیلم به دل می نشیند و اهمیت یک اثر مهم و ژرف را یاد آور می شود.

بازی پیمان معادی ، در نقش بازرسی که در پیگرد قاچاقچی بزرگ یک لحظه وا نمی ایستد و  نوید محمد زاده، در نفش این قاچاقچی، خیره کننده است.  نقش آفرینی  بسیار خوب هومن کیائی، مامور بازرسی، را نیز نباید فراموش کرد.

این سه هنرپیشه  فوق العاده هستند و با هم جور می آیند ولو اینکه در یک جبهه یا در جبهه ی مخالف باشند. رابطه میان آنها  بسیار خوب شکل داده شده است و امکان می دهد که تماشاگر کم کم به آنها دلبستگی پیدا کند. با نشان دادن انگیزه های آنان و با دادن زمان لازم برای آشنائی بیشتربا شخصیت درونی شان، جنبه انسانی  این فیلم چشمگیر تر می شود و به تعمق، بر آن چه که پذیرفتنی است یا نه و دلایل این پذیرش، وا می دارد.

کار هومن بهمنش، فیلمبردار، هم بسیار قابل توجه است چرا که او به خوبی کوچه های تنگ شهر، بیغوله های غریب، مکان های اشرافی و آن زندان ترسناک را نشان می دهد. او به مکان ها جان می بخشد و آنها را بخشی از روایتی می کند که فیلم برایمان می گوید..

فیلم ” قانون تهران” فیلمی است  بسیار بزرگ، پر معنا و متاثر کننده. “

لازم است به این اشاره کنم  که شماری از خبرنگاران در خبرهایشان این اشتباه را کرده اند که “متری شیش ونیم” را به شمار معتادان نسبت می دهند و می نویسند : شش و نیم میلیون معتاد در کشور…

شایسته یاد آوری است که این فیلم در روز ۳۰ مه ۲۰۲۱، جایزه بزرگ ۳۸ امین فستیوال بین المللی فیلم های پلیسی شهر “رنس” زا نیز ربود که  جایزه دومش، یعنی جایزه هیات داوران، هم به فیلم “کشتارگاه”، ساخته عباس امینی داده شد.

فیلم “قانون تهران” در ۱۲۸ سینما در فرانسه به نمایش در آمده است.

«شهلا رستمی»