سیاهچاله ای به نام زندگی

این وضعیت تنها شرایط فیزیکی ما را دستخوش تغییر نکرده بلکه احوال روانمان را نیز تغییر داده و به عمیق ترین لایه های ذهنمان رسوخ کرده است. اختیار همه چیز از دستمان خارج شده و یک تجاوز علنی به حریممان صورت گرفته که به ناچار با آن کنار آمده ایم. این تجاوز، که قانون به آن وجاهت داده است، تند و خشن پیش می رود و هر روز، ابعاد بیشتری از زیست ما را تخریب می کند.
نمایش «فرآیند» به نویسندگی مشترک «علی کرسی زر» و «امیر ابراهیم زاده» و کارگردانی «علی کرسی زر»، چنین فضایی را که شاید هر روز زندگی اش می کنیم، پیش چشممان به تصویر می کشد؛ تصویری گروتسک از زیستی مشترک در جهانی که سراشیبی نابودی را به سرعت پایین می رود.
«فرآیند» جهانی را نقش می زند که مدرن است و آدم هایش از آزادی و دموکراسی سخن می گویند اما آنچه در بطن این جهان جریان دارد چیزی جز انسان ستیزی و خشونتِ مداوم نیست.

جهان نمایش، وامدار آثار ادبی کافکاست به خصوص کتاب های «مسخ»، «محاکمه» و «قصر» و همچنین اثری با نام «تجاوز قانونی» نوشته ی «کوبو آبه». متن که با اقتباس از این فضاهای ادبی نوشته شده، به درستی توانسته به زیست انسانِ امروز پل بزند؛ انسانی گرفتار در تنهایی و انفعال خویش. بیش از همه ی این آثار اما ردپای رمان «محاکمه» را در نمایش «فرآیند» شاهد هستیم.
شخصیت اصلی نمایش، آقای «کا»، با بازیِ درخشانِ «سپهر طهرانچی»، مردی است که در تنهایی خویش زندگی می کند اما جهان بیرون به او اجازه نمی دهد کنترل زندگی اش را در دست داشته باشد.
در ابتدای ورود به سالن، طراحی صحنه، مخاطب را با جریانی که قرار است اتفاق بیفتد آشنا می کند. صحنه، یک خانه بدون دیوار و سقف است و تنها دری متحرک، مرز بیرون و درون خانه را مشخص می کند. این فضا، با ورود همسایه ها به خانه، دستخوش تغییرات اساسی می شود. همسایه های آقای «کا» حریم شخصی ای برای خود و دیگران قائل نیستند و با ورود به خانه ی او، رفته رفته همه چیز را تحت کنترل خود می گیرند. همسایه ها در خانه ی «کا» زندگی می کنند و شرایط را به گونه ای تغییر می دهند که جایگاه آقای «کا» در خانه ی خودش، پایین تر از مهمانان ناخوانده قرار می گیرد. آن ها در عین اینکه انسان هایی مدرن و مودب به نظر می رسند، به معنای واقعی کلمه به زندگی «آقای کا» تجاوز می کنند؛ یک «تجاوز قانونی»!
نورپردازی، طراحی صحنه و موسیقی، مخاطب را به سرعت از فضای بیرون جدا می کند و به درون زندگیِ «آقای کا» پرتاب می کند؛ زندگی ای سراسر خشونت، زیر پوسته ی مدرنیته.
«فرآیند» که در بیست و یکمین جشنواره ی تئاتر دانشگاهی حضور داشت و در مرداد ماه سال ۹۷ در تماشاخانه ی مولوی روی صحنه رفته بود، این روزها (تا بیست و سوم اردیبهشت ماه) در تماشاخانه ایرانشهر، سالن استاد سمندریان روی صحنه است.
اجرای عموم «فرآیند» و استقبال مخاطبان از این نمایش، در فضای آشفته ی تئاترِ این روزها، نقطه ی روشنی است که نشان می دهد جریانِ هنریِ تئاتر با قوت به کار خود ادامه می دهد.

از مهترین نکات مثبت «فرآیند» می توان به بازی «سپهر طهرانچی» در نقش آقای «کا» اشاره کرد. این بازیگر توانسته به خوبی روند افول و فرسودگی آقای «کا» را به تصویر بکشد. مردی که خانه اش توسط افرادی ناشناس اشغال شده است و با انفعال خود البته تلاش می کند که این وضعیت را سروسامان بخشد اما قدرت بیرون بسیار بیشتر از قدرتی است که در خودش سراغ دارد.
از دیگر نکات قوت نمایش، طراحی صحنه ی مینی مال آن است که همه ی اجزایش متحرک بوده و می تواند به اشکال مختلف تغییر شکل دهد و هربار فضایی تازه را پیش روی مخاطب بسازد؛ نور پردازی و موسیقی که تقریبا تا پایان اجرا ادامه دارد نیز، به این فضا کمک می کند.
از دیگر بازیگران این نمایش می توان به «مریم زارعی»، «مهرنوش حاجی خانی»، «احسان قره داغی»، «مازیار سیدین»، «سپیده کاشی ها»، «سعید کرمی» و «غزاله توده زعیم» اشاره کرد.
«فرآیند» در فضایی سرد و خاکستری، خشم مخاطب را چنان برمی انگیزد که انگار به جای زندگی آقای «کا» به زندگی خودش تجاوز شده است و همانند شخصیت اصلی نمایشنامه، راه حلی برای برون رفت از این ماجرا پیدا نمی کند.
صحنه ی پایانی نمایش که چشم ها، گوش ها و حتی ذهن ها بسته می شوند (با کشیدن یک پاکت روی سر بازیگران)، مخاطب را در سیاهچاله ای فرو می برد که در جهان بیرون از نمایش نیز در آن قرار دارد و «فرآیند»، این وضیت را بار دیگر، پیش چشم مخاطب، زنده می کند.

نوا ذاکری