“سامپه”، طراح و کاریکاتوریست بنام و آفریننده “نیکلای کوچک” در ۸۹ سالگی درگذشت

هنرمندنیوز: “ژان-ژاک سامپه”، که در سال ۱۹۳۲ در شهر “پساک” به دنیا آمد،  دوران کودکی تلخ و عمناکی داشت . او  در خانواده ای می زیست که پدر ناتنی اش  خشن و مادرش بد اخلاق و ستزه گر بود. . او این زندگی سخت را با زیستن در دنیای رویا ها و نقاشی کردن برتابید. سپس در ۱۷ سالگی به خدمت سربازی رفت و در پاریس ماندگار شد. شهری که او را با نور، مترو ، پارک ها ومترویش جادو می کرد. “سامپه” در زمان دانش آموزی خود شاگرد تنبلی بود که از مدرسه بیرونش کردند و در ۱۷ سالگی ناچار شد آغاز به کار کند.

او پس از انتشار طرح هایش در روزنامه “سود وست یکشنبه ” در سال ۱۹۵۰، به دنبال  آشنائی با ” رنه گوسینی”، نفاش و کاریکاتوریست  سرشناس دیگر، تصمیم گرفتند، در سال ۱۹۵۹، ماجراهای زندگی “نیکلای کوچک” را  به شکل یک سری دنباله دار به چاپ برسانند. . کاری که با استقبال بسیار خوب خوانندگان در فرانسه و حتا در جهان روبرو گردید.

در آغاز این ماجرا،  طرحی بود که “سامپه”  از یک پسر کوچک کشیده بود که  گل بازی می کرد.. این نگاره سبب شد که به فکر دنباله دار کردن ماجراهای نیکلا با در هم آمیختن داستان بدبختی های خود بیافتد. اما به گفته خود وی : “هدف این بود که نشان دهم علیرغم همه بدبختی ها ، انسان می تواند بر این تلخی ها چیره شود”.

در نمایشگاههائی که به آثار  این هنرمند اختصاص داده شده، همگان توانسته اند یک جا از عشق این کاریکاتوریست به فضای شهری  آگاه شوند،  چه در پاریس و چه در نیویورک.  نگاه او که همچون دوربینی به سوی زندگی روزمره مردم زوم می شد، از او ناظری توانا می ساخت که با قلم پرشتاب خود، لحظات ناب را ثبت می کرد.  او که برای روزنامه های بسیاری طرح و کاریکاتور کشیده تاکنون ۴۰ آلبوم را به چاپ رسانده است.

افزون بر آلبوم “نیکلای کوچک”، از جمله آلبوم های بسیار مردمی و پر طرفدار او “آقای لامبر” است، که هر فرانسوی می تواند در آن خود را ببیند چرا که بحث های سیاسی بسیار رایج میان فرانسویان در کافه ها، بحث های دیگری چون فوتبال و یا دستور آشپزی و از این گونه موضوع ها در آن به فراوانی وجود دارد.

یکی از ویژگیهای “سامپه” اهمیت دادن به دکور طرح هایش است و بیشترین کار را روی آنها می کند. از این رو شخصیت ها بسیار کوچک هستند اما نه کم اهمیت.

“سامپه” در این پیوند  می گوید : شخصیت ها هر چه کوچک هم باشند، بازهم به آنها از بالا نگاه نمی کند و از این رو همیشه خود را در گوشه ای از طرحش می کشد.

“سامپه” پس از موفقیتی که با “نیکلای کوچک” به دست آورد، در سال ۱۹۶۲ اولین آلبوم طنز دار خود، ” هیچ چیز آسان نیست”،  را به چاپ رساند و پس از آن با انتشار آلبوم هائی با مضمون “زوج ها”، “روانکاوی”، “خدا”، “کودکی”، “تعطیلات” و از این گونه موضوع ها، از کاریکاتوریست جراید، خود را  تبدیل به یک نویسنده با ارزش کتاب های مصور کرد. چرا که هر یک از طرح هایش تبدیل به آیینه ای برای تماشاگر می شد که جنبه ای از خود را در آن می دید.

یکی از جذاب ترین آلبوم های “سامپه” بدون شک آلبوم “موزیسین” هاست که با آنچنان ظرافت و طنزی کشیده شده که تماشاگر را گاه به لبخند زدن و گاه غمگین شدن وامی دارد. توانائی “سامپه” در رساندن حالت شخصیت ها بی نظیر است و گرچه طرح های او ریز و گاه پر شخصیت هستند، اختلاف حالت صورت آنها با چند خط به خوبی نشان داده می شود.

در وصف “سامپه” باید گفت که او تنها کاریکاتوریست فرانسوی است که با هفته نامه “نیویورکر” همکاری داشته و ۱۱۴  طرح او  روی جلد این نشریه ی ویژه را ازین کرده است.

گفتنی است که “نیویورکر”، که شماره  نخست  خود را در روز ۱۷ فوریه سال ۱۹۲۵ منتشر کرد، یکی از مجله های خاص جهان است که همواره بر روی جلد خود یک طرح بدون عنوان طنزدار را چاپ می کند که کار بزرگترین کاریکاتوریست هاست. یکی از کارهای “سامپه” که بر روی جلد این مجله چاپ شده، کاریکاتور یک مرغ است. او که دلش می خواست یک مرغ بکشد این طرح خود را به سردبیر ارائه می کند بدون این که انتظار داشته باشد این طرح چاپ شود. اما در کمال شگفتی “نیویورکر” طرح را می پذیرد و آن را چاپ می کند. “سامپه” درباره این طرح که سر یک مرد را بر بدن پرنده ای نشان می دهد که بر لبه پنجره ای نشسته است و در سال ۱۹۷۸، به چاپ رسید، می گوید : “من به پنجاه سالگی رسیده بودم ، با این حال،  برای نخستین بار احساس می کردم زنده ام و خانواده ام را یافته ام”.

گفتنی است که درسال ۲۰۱۴، نهاد “سکه های پاریس” یک سری سکه طلائی و نقره ای را با نگاره های “سامپه”، با موضوع “ارزش های جمهوری”،  زد . آخرین آلبومش به نام ” دوستی صمیمانه” در سال ۲۰۱۵ به چاپ رسید و در سال ۲۰۱۹ مروری بر همه آثلر این هنرمند انجام گرفت.

“سامپه” که نگاهی کنجکاو، دلی کودکانه و روحی شاعرانه داشت  تا پایان عمر هم به شکلی خستگی ناپذیر به کاویدن چهره های شخصیت های معمولی و صحنه های شهری ادامه داد و هرکدام از نگاره های وی که گاه شخصیت های شتاب زاده،  گاه کافه نشینان بی خیال و یا جوانان ره گم کرده را نشان می دهند، بخشی از زندگی پاریسی را زنده نگه خواهند داشت.

مجله “پاری ماچ” هفته پیش آخرین طرح او را چاپ کرد و درکنارش نوشت : “یادت باشد که من را فراموش نکنی”…

«شهلا رستمی»