تخریب میراث فرهنگی و قاچاق آثار باستانی نباید قانونی شود!

هنرمندنیوز: شادی گنجی استاد باستان شناسی، در گفتگو با روزنامه هنرمند ، در پاسخ به این پرسش که « نظر شما درباره کارزار استفاده بهینه از اشیای عتیقه چیست؟ » گفت: باید این کارزار را به دو بخش تقسیم کنیم. اول کارزاری که مردم در آن شرکت کرده‌اند، دومی کارزاری که متخصصین راه انداخته‌اند. زیرا هر کدام به نتیجه متفاوتی منجر خواهد شد. کارزاری که مردم در آن شرکت می کنند فارغ از آنکه آیا تاثیری بر مسئولین و مسائل قانونی دارد یا نه حرکتی بسیار مفید است. این کارزار باعث می شود آگاهی مردم و حساسیت‌شان در خصوص مسائل میراث فرهنگی و تاریخی افزایش یابد. وی در ادامه افزود: در روزهای گذشته متخصصین اساتید دانشگاه و مدیران بخش‌های مختلف میراث فرهنگی و جامعه باستان شناسی پاسخ‌هایی به این طرح دادند و به آن انتقاد کردند. ممکن است منجر به آگاهی نماندگان مجلس شود. در واقع عدم آگاهی نمایندگان آن‌ها به نوشتن چنین طرحی سوق داده است.

گنجی در پاسخ به این پرسش که « دیدگاه شما درباره این طرح چیست؟ » گفت: این طرح یقیناً بر ضد منافع ملی و فرهنگی ما است. برخلاف چیزی که در این طرح مطرح می‌شود کاوش‌های باستان شناسی بسیار حساس، دشوار و بی‌نظیر هستند. علت بی نظیر نامیدن کاوش‌های باستان شناسی از سوی من این است که هر لایه و نهشتی که متخصص باستان شناسی کاوش می‌کند، پس از کاوش آن لایه از بین می رود یعنی امکان دوبار کاوش در یک لایه وجود ندارد. پس در این طرح توجهی نسبت به این موضوع صورت نگرفته است و بندهایی که در این طرح مطرح شده با قوانین قضایی حقوقی مصوب مجلس در تناقض است.

وی ادامه داد: در ماده یک این طرح، ارزش اشیای باستانی به اشیای عتیقه سودآور تقلیل داده شده است. از نظر باستان شناسی روی اشیای باستانی نمی‌توان قیمت گذاشت؛ زیرا ارزش این اشیا به فروش شان نیست بلکه به خاطر اطلاعاتی است که از گذشته و فرهنگ ما ارائه می‌دهند. در ماده سوم به مسئله صدور پروانه حفر به طور قانونی برای دارندگان مدرک ارشد و دکترا در هر رشته اشاره شده است. این حرف مانند آن است که بگوییم از فردا هر کسی که مدرک ارشد و یا دکترای هر رشته ای را دارد به جراحی و پزشکی بپردازد. قطعا چنین صحبتی خطرناک است.

این استاد باستان شناسی بیان کرد: در یکی از بندها مسئله اشتغال زایی مطرح شده است. قاعدتاً اشتغال باید برای باستان شناسان باشد. بسیاری از باستان شناسان ایران هستند که دانش و تخصص کافی برای کاوش دارند اما به دلیل کمبود بودجه دست به این کار نمیزند. حالا چطور ممکن است دانش‌آموختگان رشته‌های دیگر بتوانند دست به این کار بزند.

گنجی ادامه داد: اگر بودجه وجود دارد بهتر است صرف انجام پژوهش‌های متخصصین شوند. در ماده چهارم صحبت از گذراندن دوره سه ماهه به میان آمده است. صحبتی بسیار بحث برانگیز و باعث تعجب است. برای کسب توانایی حفاری حداقل ۱۰ سال تحصیل دانشگاهی و سپس آموزش دیدن‌های مکرر تعیین ماه‌ها و سال‌ها در حفاری‌های باستان‌شناسی لازم است.  وی گفت: در صورت مصوب شدن چنین طرح ایران تبدیل به مرکز قاچاق اشیای تاریخی می‌شود. چنین طرحی در هیچ کشوری از دنیا پذیرفته شده نیست و وجاهت قانونی ندارد. اگر اتفاق بیفتد به شدت مایه شرمساری است هیچ جای دنیا چنین عملی را قانونی به حساب نمی‌آورند. هیچ کشوری چنین کاری را با میراث فرهنگی خود نمی‌کند. نتیجه نهایی این طرح موجب افزایش خصومت و درگیری در بین مردم و اقوام مختلف خواهد شد.

گنجی بیان کرد: مهمترین نکته در خصوص این طرح آن است که چرا نمایندگان محترم مجلس برای نوشتن و تدوین چنین ترکیبی از هیچ یک از متخصص باستان شناسی کمک نگرفتند. سوال من از نمایندگان این است که چرا واژه گنج در مورد آثار باستانی و میراث فرهنگی به کار رفته است؟ این واژه در علم باستان شناسی جایگاهی ندارد و تنها در میان سوداگران و قاچاقچیان و مردم ناآگاه مورد استفاده قرار می گیرد.

استاد باستان شناسی گفت: آثار باستانی هویت ملی فرهنگی و تاریخی هر سرزمینی است میراث فرهنگی مستقیماً با امنیت در ارتباط است بهتر است نگاهی به دولت‌هایی بیندازیم که تاریخ قابل توجهی ندارند و به همین خاطر با سرقت و یا به عاریت گرفتن و جعل تاریخ دیگر کشورها سعی در ساختن هویت برای خود دارند. آنها می‌خواهند امنیت و قدرت پیدا کنند یا از سوی دیگر به این بیندیشیم که چرا داعش و طالبان برای تخریب آثار باستانی کمر همت شان را بستند؟ چرا تلاش می‌کنند گرد فراموشی را روی فرهنگ بپاشند.

وی در پایان گفت: عدم آگاهی از تحولات فرهنگی گذشته در جامعه باعث می‌شود که ملت‌ها به موجودات منفعلی تبدیل شوند؛ به راحتی از دیگران متاثر شوند و مورد سوءاستفاده و استعمار و استثمار قرار بگیرد.

“پگاه ماسوری”