از آن خود سازی هستی و جهان
- شناسه خبر: 10787
- تاریخ و زمان ارسال: ساعت
نمایش «شکم» از حیث اریژینالیته اثری قابل اعتنا است؛ به این معنی که تا اندازه زیادی مولفه‌هایی منحصر به خود را م پروراند. متن نمایش اگرچه قرابت‌هایی با تئاتر ابزورد از خود بروز می‌دهد، اما به واسطه جزئی نگری در مضمون به همین اندازه از مولفه‌های این نحله فکری فاصله می‌گیرد. درست است که در اینجا هم تعلیق درام با مفهوم در انتظار کسی یا چیزی بودن گره می‌خورد، اما نجات‌دهنده در اینجا خود یکی از گرفتارشدگان در نظمی است که امید چندانی به رهایی از آن نمی‌توان متصور بود. به جز این، شخصیت‌های نمایش شکم برخلاف انفعالی که به طور معمول در فضای تئاتر ابزورد موج می‌زند، فعال و پویا نشان می‌دهند؛ نپذیرفتن استدلال‌های پدر و تقابل فرزندان و مادر با این شرایط تصویری از پویایی آن‌ها است که بر خلاف پدر در جستجوی گریزگاهی از این وضعیت هستند. پدر خانواده به دنبال سهمیه‌بندی سیستماتیک مواد غذایی توسط نظم حاکم، راه چاره برای بقا را در محاسبات سخت‌گیرانه‌ای می‌داند که در حقیقت سهم‌بندی مضاعفی را بر خانواده خود تحمیل می‌کند. به زعم او این تنها راهی است که می‌توان از این شرایط دشوار گذر کرد و تحت نظم سرکوبگر حاکم که از بیرون بر اوضاع تسلط دارد، پدر نیز خواهان اطاعت بی چون و چرای خانواده از این نظم است. نمایش همان اندازه که ناکجاآبادی و لامکان به نظر می‌آید، با ارجاع‌هایی مشخص به مختصات زیست ایرانی هم گره می‌خورد که نوع روابط در میان افراد خانواده مشخص‌ترین جلوه‌های آن است. مولفه‌های دیگری که نمایش شکم به نوعی از آن خودسازی می‌کند در ساختار نمایش جلوه‌گر می‌شوند. ایده درخشان استفاده از نور پروژکتور برای ترسیم فضای صحنه راهبرد مناسبی در القای محدودیت‌های این خانواده نوعی است.
نور کنترل شده‌‍‌ای که از پروژکتور بر صحنه می‌تابد، علاوه بر اینکه چارچوب فضا را برای مخاطب تعریف می‌کند، اکت‌های صحنه را هم تا اندازه زیادی همراهی می‌کند. به جز این‌ها در نبود هرگونه اسباب صحنه یا تنوع بصری در فضا همین بازی‌های نور است که در همراهی با ضرباهنگ درام پویایی بیشتری به سیر وقایع می‌بخشد. ارجاع های متعدد درام به موقعیت‌های اجتماعی و تاریخی معاصر جهان اگرچه بیشتر در خدمت فضاسازی و روایت است، اما نظرگاه‌های انتقادی خود در ارتباط با هستی و جهان را هم به همین طریق شکل می‌دهد. لباس‌های متحد‌الشکل شخصیت‌های نمایش می‌تواند ارجاعی به نظم اشتراکی جوامع سوسیالیستی باشد که البته در همراهی با دیگر تظاهرات نظام‌های اشتراکی همچون کنترل مصارف شهروندان، این تصور قوت بیشتری می‌گیرد. نمایش شکم اما فارغ از همه ارجاعاتی که به جهان بیرون از خودش می‌دهد، تا اندازه زیادی تلاش دارد تا شخصیت مستقل خود را شکل دهد و بیش از آن که مخاطب را به نشانی‌هایی خارج از متن سوق دهد، بر شکل دادن جهان اختصاصی اثر تمرکز داشته باشد.
- بهروز فائقیان
