۷۹مین فستیوال فیلم ونیز، سخنان خردمندانه مدیر آن و ادامه بازگشت چشمگیر سینمای ایران به فستیوال های مهم

هنرمندنیوز: پس از حضور چشمگیر سینمای ایران در فستیوال کن، با شرکت دوفیلم ایرانی در بخش مسابقه ای ۷۹ مین موسترای ونیز ، دوفیلم در بخش های “افق ها” و “دنباله افق ها” ویک فیلم در بخش “کالج سینما” ” و فیلم دیگری در بخش حاشیه ای روزهای مولفان” این فستیوال، می توان گفت به آن پیش بینی رسیده ایم، که پس از نمایش پیروزمند فیلم های ایرانی درسینماها در ماههای گذشته، فستیوال ها بار دیگر به سوی سینمای ایران کشیده خواهند شد.

جلوه گر شدن سینمای ایران

برای یاد آوری بگوئیم که دوفیلم ایرانی بخش اصلی، با ۲۱ فیلم دیگر،  برای ربودن جایزه شیر طلائی زور آزمائی خواهند کرد. نخستین  آنها فیلم “بدون خرس”، ساخته جعفر پناهی، کارگردان پر پیشینه ی ایرانی است که این شیر طلائی را در سال ۲۰۰۰، برای فیلم “دایره” ربود. فیلم “شب، داخل، دیوار”، ساخته وحید جلیلوند، که او نیز برای نخستین فیلم بلندش ، “چهارشنبه، ۱۸ اردیبهشت ” جایزه فیپرشی را در ۷۲مین برگزاری فستیوال ونیز ربوده بود، دیگرفیلم بخش مسابقه ای است.  او همچنین در سال ۲۰۱۷، جایزه بخش “افق ها” را برای فیلم “بدون تاریخ، بدون امضا” از آن خود کرده بود.  در این بخش، این دو رفیبانی چون “فلوریان زلر”(پسر)، “الخاندرو اینیاریتو” (باردو با فیلمبرداری داریوش خنجی)   و  “ربکا ازلوتوفسکی” (بچه های دیگران)  خواهند داشت.

فیلم “بانو”، ساخته  “تهمینه رافائلا” ، به تهیه کنندگی کتایون شهابی،  در میان چهار فیلم بخش “کالح سینما” دیده می شود که نتیجه ی  پروژه لابراتوآر آموزشی  فستیوال است  که،  در سال ۲۰۱۲ ، برای کمک به فیلمسازان جهان  در راه ساختن  فیلم های کم بودجه، برپا نهاده شد.

آخرین فیلم ایرانی، فیلمی  است به نام “تنها”، ساخته جعفر نجفی، که در بخش “رخدادهای ویژه” ی بخش حاشیه ای فستیوال ونیز، “روزهای مولقان”، گنجانده شده است.  این بخش مسابقه ایست و رئیس هیات داوران آن  یک سنماگر است که همراه با اعضای برنامه سینمای اتحادیه اروپا، برنده را بر می گزینند. جایزه برنده بخش مسابقه ای  ۲۰۰۰۰ بوروست که به شکل مساوی بین کارگردان و پخش کننده  تقسیم می شود. همه فیلم ها اما می توانند شامل جایزه های دیگر و از جمله “جایزه لوئیجی د لاورنتیس” بشوند که به نخستین فیلم داده می شود و مبلغ آن ۱۰۰٫۰۰۰ دلار است..

“لیلا حاتمی”، عضو هیات داوران بخش اصلی امسال فستیوال،  بدون شک،  کار داوری آسانی با ۲۳ فیلم از  شماری کارگردان سرشناس، در کنار کارگردانانی تازه کار ، نخواهد داشت.

فیلم های کنجکاوی برانگیز دیگر

افزون بر سینمای ایران، سینمای فرانسه نیز با پنج فیلم از جای خوبی در موسترای ونیز امسال  برخورداز شده است.

حال بدون برشمردن نام همه فیلم های حاضر در موسترا، می توانیم به چند فیلم اشاره کنیم که به دلیلی ویژه می توانند شمار بیشتری از فستیوال روها را به خود بکشانند. در آغاز می توان به فیلم مراسم گشایش، “آوای سفید”، ساخته “نوآ بوم بک”، کارگردان آمریکائی،  اشاره کرد، که تهیه کننده آن نتفلیکس است. این فیلم،  که یک کمدی تلخ از زندگی آمریکائیان طبقه  متوسط و نیز دیکتاتوری رسانه ها را به تصویر می کشد، نشان می دهد که فستیوال ونیز بیش از بیش به پلتفورم نتفلیکس جا می دهد. کاری که فستیوال کن تا کنون با آن مبارزه کرده است. اما تا کی ؟   البته این تنها فیلم تهیه شده توسط نتفلبکس نیست که در موسترا به نمایش در می آید، بلکه “بلوند”، ساخته “اندرو دومینیک”، که به زندگی “مریلین مونرو” نگاه دیگری می افکند، “باردو”، ساخته “الخاندرو اینیاریتو گونسالس و “آتن”، ساخته “رومن گاوراس” هم از تولیدات نتفلیکس هستند.

سپس، شاید بتوان از فیلم “هسته ای”، ساخته “الیور استون”، نام برد که همواره با موضع گیریهای خلاف جریانش سرو صدا به وجود آورده است. فیلم دیگر “فراخواندن خدا”، آخرین ساخته “کیم کی دوک”، کارگردان کره ای، است که پیش از مرگش به دلیل ابتلا به کرونا، در ۵۹ سالگی، در سال ۲۰۲۰،  در حال مونتاژ اش بود.  او افزون بر جوایز مهم فستیوال های بزرگ، در سال ۲۰۱۲، شیر طلائی ونیز را برای فیلم “پیه تا” ریوده بود.

فیلم “باردو” (یا رخداد نگاری دروغین از یک مشت حقیقت)، ساخته “الخاندرو گونسالس اینیاریتو”، کارگردان مکزیکی،  با فیلمبرداری داریوش خنجی ، یکی دیگر از آنهاست. با شناخت فضائی که خنجی به نگاره ها و جو فیلم می دهد و با در نظر گرفتن موضوع آن، می توان به انتظار دیدن آن نشست.

فیلم “آتن” از این جهت توجه را به خود می کشد که کارگردانش، “رومن گاوراس”، پسر “کو ستا گاوراس” بزرگ است .  او این سومین فیلم خود را همراه با “لج لی”، کارگردان و سناریو نویس فرانسوی دیگر نوشته است که با فیلمش “بینوایان” شماری جایزه به دست آورد.

“لارس فون تریر” سوئدی، با فیلم “سرزمین : مهاجرت” ، سومین فیلم از سری فیلم های  پایان دنیائی (آخر زمانی)، به بخش برون از مسابقه فستیوال راه داده می شود.

شیرهای طلائی افتخاری

دو شیر طلائی افتخاری  امسال موسترای ونیز برای یک عمر فعالیت هنری به کارگردان سرشناس آمریکائی “پل شریدر” و “کاترین دونو”، هنرپیشه بنام فرانسوی داده خواهد شد.

سینما به کجا می رود ؟

پس از سخنان رئیس بینال ونیز، ” روبرتو چیوتو”، که یاد آور نود سالگی ریخته شدن پایه های این فستیوال فیلم (-۲۰۲۲-۱۹۳۲) و نیز ده سالگی “کالج سینمای بینال” شد  ، “آلبرتو باربرا”، مدیر فستیوال فیلم ونیز در آغاز سخنان خود و اعلام قهرست  فیلم های برگزیده به جنگ در اوکرائین، بازداشت سه سینماگر ایرانی به جرم، به گفته وی،  استفاده از ازادی بیان در ایران و شماری دیگر در ترکیه و ونزوئلا اشاره کرد.

همچنین پس از دو سال فرنطینه و از سر گرفته شدن فستیوال، “البرتو باربرا” در پیامی که چاپ کرد، به این جمله های “ویم وندرز” اشاره می کند که می گفت : ” سفر، در واقع، هم نزدیک شدن  و هم دورشدن است . من به خود می گویم که آیا معنای آن بازگشت ، فاصله گرفتن برای بهتر دیدن  یا تنها توانائی دیدن نیست ؟ ”

“البرتو باربرا” در سخنانی هشدار دهنده و بسیار واقع بینانه  گفت : ” امروز هیچ پاسخ ساده و پیش بینی پذیری نمی توان به پرسشی که  همیشه با فرا رسیدن فستیوال مطرح می شود، یعنی آینده ی سینما،  داد. صنعت سینما نیز که از درون، به دلیل کشمکش هائی که بستر آنها برخاسته از مواضع دفاعی درون حرفه ای هستند، تکه تکه شده، دیگر به نظرنمی آید بتواند پاسخی بر این پرسش بیابد. منتقدان نیز بدون پاسخ مانده اند، چون دیگر بین موضع گیریهای آخر زمانی و پذیرفته شده تردید نمی کنند، بلکه میان بدبینی و خوش بینی بی چند وچون در مورد هنری که در حال دگردیسی کامل است، گیر کرده اند. اگر به سینماگران نگاه کنیم، می بینیم که آنها نیز کششی به یافتن پاسخ ندارند و اینگونه به نظر می رسد که در کار یافتن منابع مالی غرق شده اند- تا آنجائی که یاد بود دوران طلائی سینما در برابر این مشغولیت در سر آنها  رنگ  باخته است- تا همه فیلم هائی را که می خواهند در مورد شکلی از هنر بسازند که دستخوش دگرگونی های بسیار بزرگ شده است. آنها این فیلم ها را به بهای قربانی کردن کیفیت می سازند زیرا باشتاب، در مدت زمان کوتاه فیلمبرداری و تولید و همچنین بدون سناریوی توانا، ساخته شده اند. زمان کوتاه است و پلتفرم ها به شکل فزاینده خواستار فیلم های تازه هستند. حتا کشورهای بدون سنت صنعت سینما  در تلاشند ساختار های مناسب برای تحول در این زمینه به وجود آورند . حال این کوته بینی در مورد آنچه “پنجره”  و یا اهمیت “الگوریتم کاربری “خوانده می شود، نگذاشته ببینند که این پدیده چندان تاثیری نداشته و شماری از فیلم ها در انتظار یک پخش کننده در آستانه دوزخ مانده اند.  انتظاری که می تواند برای همیشه باشد.

درهمین حال، به شمار فستیوال روها افزوده می شود و خواست یافتن جائی در میان این گود، از یک سو ترسناک و از سوی دیگر مورد احترام، نشان می دهد که آینده ای سرشار از امید و کشش وحوددارد.  در واقع،  چگونه می توان با “فورد کوپولای” ۸۲ ساله  هم آوا نشد که آینده ای نامحدود برای صنعت و سالن های سینما پیش بینی می کند و می گوید تماشاگران بر چالشی که زمان به وجود می آورد پیروز خواهند شد، همان گونه که از زمان سوفوکل و اوریپیدس تا کنون پیروز شده اند.

فستیوال فیلم ونیز نیز، که می رود نود سالگی خود را جشن بگیرد،  نشانه ای از این دوران دشوار است که  از هر سو یش تنشی رخ می نماید و ما لرزش دگرگونی هائی را حس می کنیم  که در حال رخ دادن هستند،  بدون این که بدانیم چه پایانی خواهندداشت.”

“البرتو باربرا” سپس به درونمایه  برنامه امسال اشاره دارد که از گونه گونی بسیار برخوردار است چرا که سینما گران کارکشته را در کنار کسانی قرارداده که در تلاش به دست آوردن تائید همگان هستند. این تازه واردین بر این باورند که سینما هنوز حرفی برای گفتن دارد و زمینه برای کند وکاو کم نیست.

مدیر هنری فستیوال ونیز در پایان یاد داشت خود، با تعریف از  کتابی که “جیان پیرو برونتا” درباره تاریخچه فستیوال ونیز نوشته،  به این اشاره  می کند که به گفته، “نیکلا لا جویا”، ادبیات ما را، همچون پلی، به خودمان نزدیک می کندو چنانچه جای واژه ادبیات را با فیلم عوض کنیم، باز هم به این معنا می رسیم.

“فستیوال ونیز نیر این نقش را دارد و دعوت به سفری شگفت انگیز به شمار می آیدو ما شاید در پایان آن، آن کسی نباشیم که بوده ایم ..”

فستیوال فیلم ونیز از روز ۳۱ اوت تا ۱۰ سپتامبر ادامه خواهد داشت.

«شهلا رستمی»