۵۸مین فستیوال فیلم کارلووی واری به گرامی داشت «فرانتس کافکا» می‌پردازد

در یک مرور آثار به نام “آرزوی سرخ پوست بودن : کافکا و سینما”، ۵۸ مین فستیوال فیلم کارلووی واری ، در ابتکاری جالب، به یک ژرف اندیشی بر کار “فرانتس کافکا”، یکی از برجسته ترین چهره های ادبی قرن بیستم جهان، از ورای ساخته های کارگردانانی چون ” اورسن ولز”، “مارتین اسکورسیزه”، “عثمان سمبنه”، “یان نیمچ” و “استیون سودربرگ” می پردازد.

انگیزه ی این کار، یاد آوری صد سالگی مرگ کافکا در یک اسایشگاه در شهر “کرلینک” در اتریش است. کسی که  کارش به خوبی توسط “میلنا یسنسکا” در چند جمله، آورده شد. او می گوید :  “کافکا کتاب هائی نوشت که در سراسر آنها خواری و فرا بینی مردی دیده می شود که به روشنی  خم و چم دنیا را با تیز بینی  می دید واین بی تابش می کرد.  مردی که به سوی مرگ می رفت اما، برخلاف شماری، با اشتباهات خرد و ناخود آگاهٍ دیگران و حتا نیک نهادان کنار نیامد و سازشگر نشد.”

نام این برنامه ویژه همچنین  اشاره ای است به یکی از رمان های پر از رمز و راز کافکا، که مانند سینما، سرشار است از جنب و جوش های بسیار توانمند و دگرگون کننده..

“کارل اخ” مدیر هنری و “لورنزو اپوزیتو”، یکی از برنامه ریزان فستیوال،  در این پیوند می گویند : ” از دهه های پیش تاکنون اثار کافکا همواره برای سینماگران کشش داشته است. درست مانند این که او بخواهد، آنها را به شکل ناخود آگاه برای هرچه بهتر نشان دادن ویژگی های دست نیاقتنی جستارها، جمله بندیها و واقعیت های برشمرده در کتابهایش، به چالش بکشد.  شرایطی که نوشته هایش، با بازی با احساسات و ترس و حتا شرایط خنده آور، به وجود می آوردند.”

از این دیدگاه، در صدر فیلم های برگزیده ای که می توان آنها را به گونه ای “برداشت و یا الهام گرفته از …” نامید، دو فیلم بلند قرار می گیرند که توسط حود کارگردان، یعنی “استیون سودر برگ” پیشنهاد شده اند.  او که در سال ۱۹۹۱، ” کافکا” را آفرید، سی سال بعد همراه با این فیلم،  ورژن کاملا دگرگون شده ای را با خود خواهد آورد که  بی آوا (صامت) با آواهای دیگر وموسیقی همراه خواهد بود.

“محاکمه”، ساخته “اورسن ولز”، بدون شک، یکی از گفتگو برانگیز ترین برداشت های کار کافکا در شصت سال کنونی در سینما بوده است.

رمان کوتاه “هنرمند گرسنگی”  کافکا،  درفیلمی سرشار از هشدارهای سیاسی بسیار، توسط “ماسائو آداچی”، یکی از چموش ترین سینماگران ژاپنی”، در سال ۲۰۱۶، به فیلم در آمد.

“یان نیمچ”، کارگردان چک، که به آلمان غربی گریخته بود، تجربه ی متاثر کننده ای از “دگردیسی” ی کافکا در سال ۱۹۷۵ ارائه نمود. هقت سال بعد، این چهره مهم “موج نو”ی سینمای چکوسلواکی، تصمیم گرفت با فیلم “گزارشی از حزب و میهمانان” ، در فستیوال کن شرکت کند، اما فستیوال آن سال،  در آغاز کارش تعطیل شد.

یکی از رقیب های “یان نیمچ”، “رودلف نولته”، کارگردان آلمانی ، اثر چشمگیر برگرفته از کتاب “کاخ” را ساخت. در این فیلم “ماکسیملین شل” نقش نقشه بردار را بازی می کرد.

“ولادیمیر میشالاک” ، یک برداشت بی همتای بصری از “آمریکا”، در نخستین فیلمش به همین نام، در سال ۱۹۹۴ در فیلمش می دهد. این اثر پسا مدرن همچنین  به نام “مرد ناپدید شده” هم شناخته شده است.

به فهرست بلند آثاری که سارندگان آنان با فروتنی بسیار از تاثیر کارهای کافکا بر ساخته هایشان گفته اند باید یک فیلم کمدی نادیده گرفته شده ی “مارتین اسکورسیزه” را نیز افزود که زیر نام “پس از ساعت کار “، در سال ۱۹۸۵، ساخته شد.

“محاکمه”، ساخته “مارکو فراری” و گفتگوبا “فدریکو فللینی”  نیز از جمله کارهای گروه تاثیر گرفته از کافکا هستند. “گفتگو با فللینی” در زمانی انجام گرفته که او می خواست فیلم “آمریکا” را بر اساس رمان کافکا، بسازد. در آن هنگام، گروهی از تلویزیون ژاپن ، که برای دیدن روند کار او آمده بودند، وی را به یاد آوری خاطرات آغاز کارش در سینما وا می دارند.

نام کسانی چون “عثمان سمبنه” با فیلم “حواله”، “رومن پولانسکی” با “مستاجر” یا “شین یا چوکوماتو” با “تتسوئو” هم نباید فراموش شود.

یکی از نمونه های چشمگیر تاثیر کافکا، چه از دید سینمای ملی چک و چه در برون از مرزهای این کشور را می توان در فیلم “جوزف کیلیان”، ساخته ی “پاول یوراچک”، کارگردان توانا، یافت.

این فیلم ها بخش بزرگی  از ۱۷ فیلم  برگزیده برای یادبود و بزرگداشت “فرانتس کافکا” را تشکیل می دهند که شماری بلند و شماری دیگر کوتاه هستند.

فستیوال فیلم کارلووی واری از تاریخ ۲۸ ژوئن تا ۶ ژوئیه ۲۰۲۴ برگزار خواهد شد.

«شهلا رستمی»