در سینمای مستقل حقیقت بدون سانسور نفس می کشد

بازیگر و کارگردان فیلم کوتاه «زن» در گفتگو با «هنرمند»

اعظم حسن پور، متولد تهران، فارغ التحصیل سینما از هنرهای زیبا دانشگاه تهران و همچنین MFA in Film and Media Production, Temple University, USA کارگردان و تهیه کننده فیلم کوتاه «زن» و گلاویژ رادمهر، متولد دی هزار و سیصد و شصت و نه، بوکان، کارشناسی نقاشی از هنرهای زیبا دانشگاه تهران ارشد فیلمسازی، فیلمساز، نویسنده، نقاش و‌ بازیگر، مجری طرح و بازیگر فیلم کوتاه «زن»، با کارگردان و بازیگر فیلم «زن» اثر برگزیده شده در بخش رقابت بین الملل جشنواره فیلم تامپره کشور فنلاند گفتگو داشته ایم که با هم می خوانیم.

این فیلم چه حرفی برای گفتن دارد؟

اعظم حسن پور: فیلم کوتاه ؛”ZHEN” بر قدرت کلمات و ارتباط انسانی در تاریک‌ترین لحظات تأکید دارد. در دل جنگ و ویرانی، جایی که امید رنگ باخته است، زنی با نوشتن نامه‌هایی به سربازان خط مقدم جنگ، پلی میان گذشته و حال، خانه و میدان نبرد می‌سازد. این نامه‌ها نه‌ تنها برای سربازان تسکین‌ دهنده‌اند، بلکه لحظه‌ای از آرامش و امید را در میان آشفتگی جنگ فراهم می‌کنند. با مرگ زن، حضور غیرمنتظره فرمانده دشمن در روستا نشان می‌دهد که تأثیر او تنها به یک سوی نبرد محدود نبوده است. فیلم بر این حقیقت تأکید دارد که در پس هر جنگ، قلبهایی تپنده و داستان‌هایی انسانی نهفته‌اند و گاه، حتی در میدان جنگ، همدلی و خاطرات مشترک می‌توانند مرزهای دشمنی را محو کنند.

گلاویژ رادمهر: این فیلم درباره زنانی است که جنگیدند، نه با تفنگ، که با ایستادگی. درباره آن‌هایی که در دل تاریکی، چراغی روشن کردند، حتی وقتی هیچ امیدی نبود. زن این قصه، شبیه تمام زنانی است که تاریخ را با شجاعت خود تغییر دادند، شبیه ژان دارک که برای باورش به آتش کشیده شد، شبیه فریدا کالو که درد را به هنر تبدیل کرد، شبیه ملاله که با یک کلمه، دیواری از سکوت را فرو ریخت. او در برابر ویرانی تسلیم نمی‌شود. با هر نامه‌ای که می‌نویسد، میان گلوله‌ها راهی برای امید باز می‌کند. این فیلم درباره مبارزه‌ای خاموش اما عمیق است، درباره زنانی که حتی وقتی دنیا سعی در خاموش کردنشان دارد، باز هم ادامه می‌دهند و هرگز شکست نمی‌خورند.

انتخاب بازیگران بر چه اساسی شکل گرفت؟

اعظم حسن پور: برای انتخاب بازیگران اصلی تاکید داشتیم که از بازیگرانی استفاده کنیم که به اصطلاح چهره و معروف نباشند و همزمان مسلط به بازیگری هم باشند. تصمیم گرفتیم از بازیگران تئاتر استفاده کنیم که با چندین جلسه آشنایی و گفتگو با بازیگران اصلی و اتودهایی که در پلاتو داشتیم به نقش هایی که مدنظرم بود رسیدیم. اما انتخاب هنروران که تعدادشان کم هم نبود خیلی چالش برانگیز بود که تاکید من بر این بود که از هنروارن استان گیلان انتخاب کنیم به دلیل نزدیکی لهجه و زبان و همچنین چهره های بومی تر که همکاری مدیر تولید پروژه خانم عاطفه کریمی هنروران را با حساسیت بالا انتخاب کردیم که انتخاب تمامی هنروران بیشتر از یک و ماه و نیم زمان برد، چون به شخصه حساسیت بالایی در چهره ها و انتخاب هنروران داشتم به طور کلی چالش کار با هنروران و اصولا نابازیگر بسیار مبحث سخت و زمانبری است.

 

و شما چه شد بازی در این نقش را پذیرفتید؟

گلاویژ رادمهر: گاهی یک نقش، فراتر از بازیگری است، به بخشی از روح آدم پیوند می‌خورد. این زن، شبیه خیلی از زنانی است که در سایه‌های تاریخ ایستاده‌اند، صدایشان شنیده نشده اما تأثیرشان ماندگار بوده است. او نه یک قهرمان کلاسیک است، نه یک مبارز مسلح، اما سلاحش چیزی عمیق‌تر است: کلمات؛ از همان ابتدا، او را شبیه به خودم دیدم، زنی که در برابر ظلم، جامعه مردسالار و نابرابری ایستادگی کرده و تسلیم نشده است. این نقش برای من فقط یک بازی نبود، بلکه ادامه‌ همان مسیری بود که همیشه در آن قدم برداشته‌ام.

صدای شما روی تیزرهای فیلم جلوه خاصی به تصاویر آن داده است. گویندگی و نریشن کجای فعالیت‌های هنری شما قرار دارد؟

گلاویژ رادمهر: صدا، همیشه برای من یک ابزار بیانی مهم بوده است، چه در نقاشی، چه در سینما و چه در بازیگری. گویندگی و نریشن، یک لحن دیگر از روایت است، یک حضور نامرئی اما تأثیرگذار. در این فیلم، صدا بخشی از روح زن شده است، انگار هر واژه‌ای که می‌گوید نامه‌ای است که به دل مخاطب فرستاده می‌شود. برای من، این تجربه فقط یک کار فنی نبود، بلکه یک ارتباط حسی عمیق با شخصیت و داستان بود. گاهی یک جمله، حتی نجوا، می‌تواند بیشتر از یک فریاد شنیده شود.

چه ویژگی هایی را در ساخت یک اثر در نظر می گیرید تا نسبت به کار دیگر فیلم سازها متمایز باشید؟

اعظم حسن پور: اصولا داستان و طرح اولیه یک فیلم برای من بسیار اهمیت دارد، مخصوصا در فیلم کوتاه به نظر من ایده و داستان بسیار اهمیت بالایی در موفق شدن فیلم کوتاه دارد و موضوع دوم به تصویر کشیدن آن ایده در مدت زمان کوتاه، پس من به دنبال داستان ها و ایده هایی با این پتانسیل هستم که در موقعیت فیلم کوتاه کار کنند و برای پرورش دادن یک ایده خام تا به تصویر کشیدنش برای من بسیار اهمیت دارد، حدودا بیشتر از پنج ماه برای پرورش ایده با نویسنده هادی رضایتی چران مشغول تمکیل کردن طرح اصلی بودیم، از جاییکه من در مقطع MFA, Film and Media Production در دانشگاه تمپل در امریکا مشغول به تحصیل هستم با اساتیدم در چندین و چندین جلسه و گفتگو درباره متن صحبت کردیم و نقاط عطف داستان را مرور کردیم و بازنویسی چندین باره صورت گرفت تا به متن نهایی رسیدیم.

آیا این فیلم مختص جشنواره های خارجی ساخته شده است؟

اعظم حسن پور: این فیلم در واقع Theis من در دانشگاه تمپل هست و در کل برای پخش در جشنواره های بین المللی ساخته شده است و در حال حاضر در دست شرکت پخش کننده ی ایرانی فرانسوی است.

حالا فیلم را در جشنواره‌های خارجی می‌بینیم. چه ویژگی‌هایی باعث استقبال از آن شده است؟

گلاویژ رادمهر: سینمای مستقل، جایی است که حقیقت بدون سانسور نفس می‌کشد. این فیلم، هر چند در بستری تاریخی روایت می‌شود، اما دغدغه‌ای جهانی دارد، انسانیت در میانه‌ جنگ، امید در دل ویرانی و صدای زنانی که حتی در سکوت تأثیرگذارند. اما شاید مهم‌ترین دلیل استقبال از این فیلم، توجه آن به حقوق بشر باشد. در جهانی که هنوز هم نابرابری، ظلم، سانسور و جنگ قربانی می‌گیرد، این فیلم یادآوری می‌کند که حتی یک زن تنها، حتی یک صدا، می‌تواند تغییری ایجاد کند. این فیلم، تصویری واقعی از زنانی است که نه‌ تنها در میدان‌های جنگ، بلکه در جامعه‌ خود، هر روز درگیر نبردی نابرابر هستند. نبرد با نگاه‌های مردسالارانه، با قوانینی که آن‌ها را محدود می‌کند و با سیستمی که حقوقشان را نادیده می‌گیرد. این مفاهیم، مرز نمی‌شناسند. احساس تنهایی در زمان جنگ، انتظار، دلتنگی، امید… این‌ها احساساتی هستند که هر انسانی، در هر جغرافیا و فرهنگی، می‌تواند آن‌ها را لمس کند. شاید همین نزدیکی احساسی باعث شده که فیلم در جشنواره‌های بین‌المللی، چنین بازخوردی بگیرد.

فضای فیلم کوتاه را در دوره کنونی چگونه می بینید؟

اعظم حسن پور: اگر این فیلم کوتاه در دوره کنونی روایت شود، فضای آن می‌تواند تلفیقی از واقع‌گرایی جنگ مدرن و حس نوستالژیک ارتباط انسانی باشد. محیط فیلم می‌تواند یک روستای جنگ‌زده در خاورمیانه، اوکراین، یا هر منطقه‌ی درگیر جنگ معاصر باشد، جایی که خانه‌ها نیمه ویران شده‌اند، اما زندگی هنوز جریان دارد.. همچنین، در دنیایی که اخبار جنگ و درگیری‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی به‌ سرعت منتشر می‌شوند، این فیلم می‌تواند به اهمیت روایت‌های انسانی در برابر تصویرهای بی‌ روح جنگ بپردازد، اما به نظر من فیلم کوتاه در این برهه زمانی بسیار جدی تر گرفته میشود چه از طریق پلتفرم هایی مثل جشنواره های بین المللی و داخلی و چه از طریق مخاطبان. به نظر من فرهنگ دیدن فیلم کوتاه در بین مخاطبان هم جا افتاده تر از پیش است حتی استقبال سالن های سینما برای نمایش فیلم های کوتاه را اینجا در آمریکا می بینم که سانس هایی را برای منتخب فیلم های کوتاه اختصاص می دهند.

گلاویژ رادمهر:  فیلم کوتاه، شبیه شعری است که در چند سطر، جهانی را خلاصه می‌کند. امروز، بیش از همیشه، فیلم‌های کوتاه به صدایی قدرتمند در سینما تبدیل شده‌اند، آزادتر، صریح‌تر، جسورتر. در دنیایی که سرعت حرف اول را می‌زند، فیلم کوتاه فرصتی است برای گفتن قصه‌هایی که کوتاه‌اند، اما تأثیرشان ماندگار است. در سینمای امروز، فیلم کوتاه فقط یک شروع یا یک تجربه تمرینی نیست. بلکه حالا، تبدیل به بستری شده که بسیاری از مهم‌ترین و جسورانه‌ترین روایت‌ها در آن شکل می‌گیرند. فیلم‌های کوتاه امروزی، سکویی برای فریادهایی هستند که در سینمای جریان اصلی شنیده نمی‌شوند، چه درباره حقوق زنان، چه درباره آزادی بیان، چه درباره عدالت اجتماعی. این فضا دیگر محدود به سینماگران تازه‌کار نیست، بلکه خودش یک مدیوم مستقل است که تماشاگران جدی و علاقه‌مندان خاص خودش را دارد.

گفتگو: عباسعلی اسکتی