«ورزاجنگ» تلاش برای ثبت قوم شناختی یک واقعه است

هنرمندنیوز: مهناز صبور کارشناس ارشد رشته‌های علوم سیاسی و پژوهش و هنر از سویی و دانش‌آموخته انجمن سینمای جوان تهران از سوی دیگر است. وی دوره فیلمنامه‌نویسی را زیر نظر مینو فرشچی گذرانده و چند فیلم کوتاه ساخته که از جمله آنها می توان به از یادداشتهای یک نفر دیوانه(با بازی اشکان خطیبی)مکاشفه کوتاه آذر(با بازی علیرام نورایی) وموی دماغ (با بازی مرجان سپهری)اشاره کرد. وی در نظر دارد اولین فیلم بلند خود را به زودی کارگردانی کند. به مناسبت رقابت این مستند در بخش مسابقه ملی جشنواره سینماحقیقت امسال گفت و گوی کوتاهی با وی داشته‌ایم.

نکته‌ای که در بحث سینمای مستند همیشه بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد بحث تحقیق و پژوهش است. مستند شما «ورزاجنگ» موضوع بسیار ویژه‌ای دارد که تاکنون در کمتر فیلمی به تصویر کشیده شده. می‌خواستم بدانم شما این سوژه را از کجا پیدا کردید و پس از آن چه مقدار تحقیق و پژوهش انجام دادید تا آماده فیلمبرداری شود؟

طرح این سوژه را همسرم آقای حمید یکتا که یکی از تهیه‌کنندگان کار هم هست به من داد چون از قبل جنگ گاوها را دیده بود. بعد از این که طرح را خواندم شخصاً به شمال سفر کردم و دیدم طرح بسیار جالب و جذابی است ولی چون هیچ چیز خاصی در مورد این پدیده نمی‌دانستیم حدود شش ماه در یکی از روستاهایی که در آن تصویربرداری هم انجام دادیم خانه ای اجاره کردیم و در آن اقامت داشتیم. با اهالی محلی آشنا شدیم، با آنها صحبت کردیم، در تمامی جنگ‌های گاوها حضور داشتیم و با دوربین‌های کوچک خودمان بخش‌هایی از کار را به صورت اتود فیلمبرداری کردیم.

در این فاصله من هم دنبال سوژه مورد نظر خود می‌گشتم چون علاقه اصلی من سینمای مستند داستانی است. قبل از این چند فیلم کوتاه داستانی ساخته ام اما به علت همین علاقه ام به دنبال سوژه‌ای می‌گشتم که بتوان این جنگ گاوها را در قالب یک داستان و درام هم ارائه داد چون نمی‌خواستم صرفاً یک مستند گزارشی تهیه کنم و دوست داشتم در کنار جنگی که ما شاهد آن هستیم، زندگی را هم ببینیم.

تحقیقات من در مورد جنگ گاوها در شمال نشان داد که برخلاف تصور همه که این جنگ را مسئله‌ای خشن نسبت به حیوانات می‌دانند مساله تنها به خشونت برنمی‌گردد بلکه این مراسم یک سنت آبا و اجدادی است و من با پیرمردهای صدساله گیلانی هم که صحبت کردم از برگزاری این مراسم در سال‌های دور خبر دادند. حالا به دلایل مختلفی بیشتر به این سنت پرداخته می‌شود که البته در فیلم تا حدی به آن پرداخته شده. در هر حال مدت طولانی اقامت من و همسرم در یک روستا صرف بررسی مواردی شد که به آن اشاره کردم و سوژه مورد نظر خودم را هم که یک پسر پانزده ساله بود پیدا کردم پسری که آرزو دارد و رزایی داشته باشد که بتواند در میدان جنگ ورزاها شرکت کنند که داستان آن را در فیلم می‌بینیم.

خانم صبور فیلم شما توسط یک تهیه‌کننده بخش خصوصی تهیه شده است با توجه به آنچه که در مورد سختی کار تولید «ورزاجنگ» گفتید در مورد روند فیلمبرداری فیلم هم به ما بگویید

فیلمبرداری طی فواصل مختلفی انجام شد که شاید بتوانم بگویم جمعاً به مدت یک سال طول کشید چون بخش‌هایی از کار را باید به شکل مصاحبه فیلمبرداری می‌کردیم و مجبور به تکرار فیلمبرداری بعضی دیگر از جنگ‌های کار بودیم به همین دلیل فیلمبرداری کار این همه طول کشید اما بخش اصلی فیلمبرداری را در مدت چهار ماه انجام دادیم.

شما از نظر مالی چه مشکلاتی را با توجه به مستقل بودن در زمان پروسه تولید سخت این فیلم تحمل کردید؟

مشکلات زیاد بود چون مستند بسیار هزینه‌بری را می‌ساختیم. در بسیاری از جاها مجبور بودم با دو یا حتی سه دوربین و چند صدابردار جنگ گاوها را به تصویر بکشیم فیلمبرداری این بخش‌ها هزینه بالایی را به پروژه تحمیل کرد.

برگشت مالی هزینه‌ها یکی از مهمترین مسائلی است که در هر پروژه باید به آن اندیشید. آیا شما در زمان ساخت این مستند یا قبل از آن به این مسئله فکر کرده بودید یا اکنون که کار تقریبا آماده نمایش شده در حال فکر کردن به بازاریابی آن هستید؟

حقیقتش را بگویم موضوع آنقدر برای من جذاب بود که وقتی کار را شروع کردم به چیز خاصی فکر نمی‌کردم به جز ثبت قوم شناختی این موضوع. چون رشته من کارشناسی ارشد علوم سیاسی با گرایش جامعه شناسی و قوم شناسی است، مسئله جنگ گاوها و ثبت آن به عنوان یک موضوع قوم‌شناختی آنقدر برای من جذابیت داشت که به موضوع بازاریابی فیلم فکر نکردم اما به نظر من موضوع به اندازه‌ای جذاب هست که مخاطبان را به خود جذب خواهد کرد. در جشنواره سینما حقیقت بازخوردهای خوبی داشته‌ام و آن را به چند تهیه‌کننده و به مدیران جشنواره‌های مختلف نشان دادم که استقبال خوبی از آن به عمل آوردند. فکر می‌کنم این مستند در هر حال توان بازگشت مالی خود را خواهد داشت.

شما این مستند را در گیلان فیلمبرداری کرده‌اید فکر می کنید آیا این مستند می‌تواند از نظر اکوتوریسم به این منطقه کمک کند یا شاید خشونت جنگ گاوها در کل مسئله آزاردهنده باشد؟

موضوع اصلی اصلا خشونت جنگ گاوها نیست. البته حرف شما درست است و بعضی از افرادی که بخش‌هایی از این فیلم را دیدند در مورد خشونت آن هم صحبت کردند اما همه آنها علاقه‌مند شدند که از نزدیک این واقعه را ببینند و بسیاری از ما پرسیدند چگونه می توان به دیدن این جنگ گاو ها رفت. نکته مهم اینجاست که این موضوع در صورتی می‌توانست به توریسم منطقه کمک کند که یک کار قانونی باشد اما متاسفانه چون در حواشی این مسابقه این روزها شرطبندی انجام می‌شود و همین دلیل هر کسی را به میدان مسابقه راه نمی‌دهند اما خوشبختانه گروه فیلمبرداری ما توانست به میدان مسابقه اصلی راه پیدا کند و حتی از مسابقات بزرگ اصلی هم تصویر برداری کند.

این مسئله به خاطر اعتمادی بود که اهالی منطقه به ما کردند و بسیار جای تشکر دارد. برای مثال بگویم که من به همراه عوامل و همسرم به محوطه ای می‌رفتیم که سه هزار مرد در آنجا حضور داشتند وهمه برای دیدن ورزا جنگ در این منطقه جمع شده بودند اما وقتی من را به عنوان یک خانم در آن جمع می دیدند بسیار به من احترام می گذاشتند و نه کسی به سراغ ما و گروهمان آمد و نه حرف خاصی زده شد. فقط بعضی افراد محترمانه سوال می کردند که ما برای کجا فیلمبرداری می‌کنیم آن هم به دلیل همان مسئله شرطبندی است که گفتم در کنار بازی ها انجام می‌شود و در طول این مدت با نهایت همکاری اهالی محل رو به رو بودند.هر جایی من ایستاده بودم دور من را خالی می‌کردند یا وقتی صدابرداران ما مشغول بودند داد و فریاد نمی کردند چون بالاخره آنجا مانند یک استادیوم ورزشی پر از هیجان بود اما مردم محلی خیلی به ما کمک کردند  و شاید بتوانم بگویم من اولین زنی هستم که برای تصویربرداری این مستند در میدان «ورزا جنگ» حضور پیدا کردم چون محیط آنجا کاملا مردانه است و اصولا زنان در آنجا حضور پیدا نمی کند.

بخشی از داستان فیلم موقع فیلمبرداری شکل می گیرد و بخشی از کار هم در زمان تدوین چه مقدار وقت را صرف تدوین «ورزاجنگ» کردید.

تدوین کارهایی که مستند داستانی هستند بیشتر باید با نظر یا توسط خود کارگردان انجام شود. چون در بخش مستند تدوینگر های بسیار خوبی داریم اما یکی از دلایل طولانی شدن فیلم ما همین مسئله تدوین بود.من با دو نفر از دوستان تدوینگر همکاری کردم و متاسفانه نتوانستیم به جای خوبی برسیم چون به قول دوستی وقتی مستند به بخش داستانی می رسد تدوینگرها اندکی سر خود می شوند و من با اینکه به تدوینگران بر اساس راش‌های فیلمبرداری شده فیلمنامه داده بودم اما باز هم نتیجه خوبی از کار درنیامد. به همین خاطر با کمال تشکر از تدوینگرانی که با ما همکاری کردند خودم مجدد تدوین را به همراه آقای محمد زارعی که از تدوینگران خوب رشت هستند مجدداً بر اساس فیلمنامه ای که داشتم تدوین کردم و این مرحله از کار تمام شد.

• علی ظهوری‌راد