نقد و بررسی «پژوهش‌های معاصر خوشنویسی در پنجاه سال اخیر»

به گزارشهنرمندنیوز به نقل از روابط عمومی فرهنگستان هنر، «پژوهش‌های معاصر خوشنویسی در پنجاه سال اخیر» به همت معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان هنر عصر یکشنبه (۲۲ مهر ماه) با حضور علاقه‌مندان، بررسی شد.

در این نشست که مهدی مکی‌نژاد، عضو هیات علمی فرهنگستان هنر، هدایت جلسه را بر عهده داشت، ابتدا حمیدرضا قلیچ‌خانی، خوشنویس و عضو کمیته تایید اصالت نسخه‌های خطی کتابخانه ملی، با موضوع «نگاه انتقادی به منابع دست اول در خوشنویسی ایرانی» مقاله خود را ارائه کرد.

او با ذکر این نکته که پژوهش‌های خوشنویسی از نظر کمی و کیفی در پنجاه سال اخیر، پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌ است، عنوان کرد: «اگر مدار پژوهش در عصر پهلوی را دکتر مهدی بیانی بدانیم، پژوهش در این نیم قرن با استاد حبیب‌الله فضائلی و استاد علی راهجیری آغاز شده و در دهه اخیر بسیاری از خوشنویسان و دانشجویان کارشناسی‌ ارشد و دکتری به تحقیق در این حوزه پرداخته‌اند که این راه ادامه دارد.»

این هنرمند حوزه خوشنویسی در ادامه منابع پژوهش در کتابت و خوشنویسی را دسته‌بندی کرد و با ذکر نام هر یک، توضیحاتی درباره‌ی آنها ارائه داد.

علیرضا هاشمی‌نژاد، عضو پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران وابسته به دانشگاه شهید باهنر کرمان، دومین سخنران نشست بود که به تبیین مقاله خود با عنوان «بررسی پژوهش‌ها در حوزه مبانی نظری و تحلیل سبک‌شناسی خوشنویسی در پنجاه سال اخیر» پرداخت.

وی سخنانش را با ذکر اینکه در هر دوره، نگرش‌های مختلفی وجود دارد که در شکل و محتوای هنر آن دوره اثر می‌گذارد، آغاز کرد و ادامه داد: «مباحث نظری خوشنویسی را پژوهش مبتنی بر تامل، تفکر و روش‌های شناخته شده در ماهیت و فلسفه خوشنویسی، زیبایی‌شناسی، تحلیل سبک‌شناسی، شیوه‌شناسی و بنیادهای تاریخی می‌دانیم؛ ولی در پژوهش‌های صورت گرفته در پنجاه سال اخیر، غفلت‌هایی در پرداختن به مباحث نظری در این حوزه، مشاهده می‌شود و بیشترین پژوهش‌ها در دوره مذکور در ادامه سنت تاریخ‌نگاری و تذکره‌نویسی در تاریخ خطوط و معرفی خوشنویسان بوده است.»

هاشمی‌نژاد استنباط نادرست از مفاهیم، مبانی نظری و زیبایی‌شناسی را نیز نکته دیگری ذکر کرد که باعث پیدایش آثار پژوهشی بی‌کیفیت در این سال‌ها بوده است.

وی با ارائه گزارشی از چگونگی پژوهش در مبانی نظری خوشنویسی سخنان خود را به پایان برد.

آخرین پژوهشگری که در نشست «پژوهش‌های معاصر خوشنویسی در پنجاه سال اخیر» در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر، پیرامون این موضوع، نتایج تحقیق خود را به گوش حضار رساند، فرهاد خسروی بیژائم، استادیار گروه کتابت و نگارگری دانشگاه هنر اصفهان بود. او با عنوان «مقایسه رویکردهای پژوهشی در خوشنویسی ایران توسط پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی» به ارائه مباحث و نقطه‌ نظرات خود پرداخت.

بیژائم، با ذکر پرسش پژوهش خود یعنی اینکه، کدام محورهای پژوهشی در حوزه‌های مختلف خوشنویسی مدنظر پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی بوده است؟ به طرح مبحث خود پرداخت و نمونه‌های آماری خود را از ۱۸۳ مقاله فارسی و ۲۰ کتاب غیرفارسی ذکر و اظهار کرد: «یکی از کاستی‌های جامعه خوشنویسی ایران در سالیان دور، فقدان نسبی پژوهش‌های هدفمند و عمیق بوده که به نظر بسیاری از اهالی هنر، در خور شأن و عظمت خوشنویسی ایرانی نبوده است.»

استادیار دانشگاه هنر اصفهان، محورهای عمده پژوهش‌های منتشره شده ایرانی در نشریات معتبر وزارت علوم را تاریخچه خوشنویسی، شکل‌گیری و تحول قلم‌های خوشنویسی، اصطلاحات خوشنویسی، ابزار و مواد خوشنویسی، شرح احوال و آثار خوشنویسان، کتیبه‌نگاری، وجوه معنوی خوشنویسی، مذهب و عرفان در این هنر، اسلوب و شیوه‌های خوشنویسی و … برشمرد و با ذکر نمونه‌هایی از آسیب‌ها و اغلاط پژوهشی در این حوزه سخنان خود را به اتمام رساند.

در پایان مهدی مکی‌نژاد از حاضران درخواست کرد تا نقطه‌ نظرات خود را در باب مباحث مطرح شده در جلسه بیان کنند و این مهم با پاسخگویی سخنرانان این نشست، به سرانجام رسید.