“قصیده گاو سفید” و ” جنایت بی دقت” بر پرده سینماهای فرانسه و ورود پیگیر سینماگران جوان ایران بر اکران های این کشور

هنرمندنیوز: در گذشته، سینمای ایران،  یا آن بخش از سینمای مولف این کشور،  بیشتر برای سینما دوستان ویژه و فستیوال روها جذبه داشت و آن را می شناختند، در حالی که امروز می بینیم این سینما بسیار خوب می تواند بر روی پرده سینما ها با بسیاری از کشورهای دیگر به رقابت بپردازد. بنابراین، دیگر نمی توان گفت که ایرانی ها فیلم های فستیوال پسند می سازند تا به برون از کشور رخنه کنند، به ویژه این که شماری از این فیلم ها از جمله “متری شش و نیم” و “قصیده گاو سفید”، هر دو نخستین فیلم کارگردانانشان هستند.

فیلم “قصیده گاو سفید”، ساخته بهتاش صناعی ها و مریم مقدم،  ماجرای زنی به نام مینا (مریم مقدم،  درنقش او و یکی از کارگردانان)، پس از گذشت یک سال در می یابد که شوهر اعدام شده اش بیگناه بوده است. از آن روز مبارزه وی برای شکایت از قاضی ای که شوهرش را به مرگ محکوم کرده بود آغاز می شود. او که با دشواریهای بسیاری در زندگی روبروست و ناچار است زندگی خود و دختر لالش را اداره کند، با آخرین دشواری، یعنی از دست دادن کار و محل زندگی اش روبرو می شود. در اینجاست که مرد بیگانه ای از راه می رسد و می گوید که به بابک، شوهر اعدام شده او بدهکاری داشته است…از این پس او کم کم وارد زندگی زن می شود که با فشار خانواده شوهر اعدام شده و از جمله برادر شوهرش روبروست.

شخصیت مینا، به گفته کارگردانان از یک مینای واقعی و داستان از زندگی کسانی بر گرفته شده که چنین ماجرای تلخی را تجربه کرده اند. مریم مقدم همچنین به اعدام پدرش به دلایل سیاسی و نبود یک محاکمه واقعی اشاره دارد.

این فیلم، که در بخش مسابقه ای فستیوال برلن سال ۲۰۲۰ قرار داشت، که به شکل مجازی انجام گرفت،  و بر فاجعه ای ژرف وبدبختی های بی شمار انگشت می گذارد، از این رو جالب می شود که از مرثیه گوئی پرهیز می کند و با یاری گیری ازسکوت های بسیار، ضرب آهنگی به درونمایه آن می دهد.  دیگر این که دو کارگردان که شریک زندگی یکدیگر نیز هستند، با آشنائی و اطمینان از کار یکدیگر پیش رفته اند.

نام این فیلم که در فرانسه به “بخشیدن” تغییر پیدا کرده، از آنجا می آید که خانواده های محکوم شدگان به اعدام، پیش از هر چیز به گرفتن بخشایش از خانواده مقتول بر می آیند. . از این رو، برای کارگردانان، آنچه بین خانواده های دو طرف می گذرد، پررنگ تر می شود و محور اصلی فیلم را می سازد.

“گاو سفید” ی نیز که در میان حیاط زندان دیده می شود، به عنوان نماد قربانی شدن به کار گرفته شده است، که در قرآن نماد  قصاص است.  نقش استعاره ای گاو در ادبیات  وفرهنگ ایران نیز بسیار مهم و پر پیشینه است.

مریم مقدم که بسیار خوب نقش مینا را ایفا می کند،  در مورد وی می گوید که مینا زنی است که، گرچه در رنج است و نقاط ضعف هم دارد اما در نهایت بسیار توانمند و مبارز است. دختر او “بیتا” نیز دست کمی از مادرش ندارد و علیرغم همه دشواریها، با نیروی درونی و متانت بسیار با ناکامی ها مبارزه می کند.

این شخصیت پروری نیز تبدیل به عاملی مهم برای تآثیر گذاری و پیروزی فیلم می شود.

از این رو، یکی از منقدان فرانسوی در مطلب خود نوشت که تماشاگر پس از دیدن این فیلم دگرگون، خشمگین اما پر از تحسین از سالن سینما بیرون می آید و فکر می کند که شاید به یاری این گونه فیلم ها خیلی از ارزش ها از دست نروند.

“جنایت بی دقت”، آخرین فیلم شهرام مکری، تجربه ای تازه در کار سینمائی این هنرمند

“جنایت بی دقت”، با صحنه ای آغاز می شود که  در دید نخست معمولی به نظر می رسد و سه نفر را در سالن سینمائی نشان می دهد که دارند پیرامون افزایش جا در سالن گفتگو می کنند. در همان حال فیلمی که قرار است نمایش داده شود، روی اکران پخش می شود که در پیوند است با آنچه که پس زمینه فیلم را می سازد.

سپس سه اپیزود زمانی گوناگون به کار گرفته می شود که دایره وار سه دوران را، با یک فاصله چهل ساله، به هم پیوند می زند. ماجرا ی اصلی به سال ۱۹۷۹ و شش ماه پیش از وقوع انقلاب بر می گردد که طی آن سینمائی در ابادان به آتش کشیده شد و ۴۷۸ نفر در آن جان خود را از دست دادند. آتش سوزی ای که گفته می شود به واژگونی رژیم محمد رضا شاه پهلوی شتاب بیشتری بخشید.

شهرام مکری اما، با وجود تکیه بر سالن سینما و رفت و بازگشت پیگیر به آن،  از باز سازی  رخداد پایه ای پرهیز می کند و پیامد های آن را نیز بر نمی شمرد.  چهار شخصیت  آتش افروز خود را نیز بین گذشته وحال در رفت و آمد می گذارد. چرخش دوربین، گرچه همچون در فیلم “ماهی و گربه”  در یک برداشت فضا سازی نمی کند، اما یاد آور سبک همان فیلم، هزار خم ها، دیالوگ ها  و انتریگ هایش می شود.  از ورای دیالوگ هاست که داستان  ویا داستان ها روایت می شوند.  سرانجام آتش پایان، آن هم از بیرون، زنگ پایان را می زند.

به کار بردن ژانرهای گوناگون و تکرار بیش از حد پاره ای از صحنه ها گر چه ممکن است تماشاگر مردمی را سر در گم کند، اما در مجموع فیلم حکایت از وجود سینمائی دیگر در درون سینمای ایران می کند که کارش تجربه گویشی نو در زمینه سینماست.

گفتنی است که فیلم های پیشین شهرام مکری، به ویژه “ماهی و گربه” در فستیوال ها مورد توجه قرار گرفته اند و “ماهی گربه” جایزه ویژه بخش افق های فستیوال ونیز را در سال ۲۰۱۳ به دست آورد. ” جنایت بی دقت” نیز در سال ۲۰۲۰ در همین فستیوال شرکت داشت و  جایزه  “بیزاتوی طلا” (جایزه منتقدین مستقل)  را برای بهترین سناریو  ربود. این فیلم سپس در فستیوال “اولهار”، در برزیل، جایزه بهترین فیلم را ربود.

گفتنی است که به زودی شاهد اکران “جاده خاکی” ساخته پناه پناهی، “قهرمان” ساخته اصغر فرهادی و”شیطان وجود ندارد”، ساحته محمد رسول اف خواهیم بود.

“شهلا رستمی”