ورزش؛ زبان مشترک برای دستیابی به صلح جهانی

مهدی احمدی / کارشناس ارتباطات و رسانه

هیچ پدیده‌ای مانند «ورزش» قادر نیست مردان و زنان را از ملت ها و فرهنگ‌های مختلف دور هم جمع کند و این پیوند را در قالب تأکید بر ارزش‌های مشترک، احترام متقابل و روحیه کار گروهی ایجاد‌کند. گسترش ارتباطات و تعاملات بین ملت ها در اشکال و سطوح مختلف به حفظ، استقرار و اعتلای صلح جهانی کمک می کند و ورزش در این راه یکی از بهترین ابزار ها است، چون زبانی بین المللی دارد و فارغ از هرگونه مرز و محدودتی انسان ها را در کنار هم قرار می دهد. با ورزش پیام های صلح و دوستی به آسانی منتقل می شود. ورزش می تواند جهان را دگرگون کند. ورزش باید به عنوان ابزاری قدرتمند در خدمت انسجام اجتماعی، تساوی جنسیتی و توانمند سازی جوانان باشد.

چگونگی دست یابی به صلح، حفظ و اعتلای آن، یکی از مهم ترین و کلیدی ترین موضوعاتی است که همواره مورد توجه رشته روابط بین الملل بوده است. اگر از منظر نظریه های خوش بین یا لیبرالیستی به روابط بین الملل بنگریم، صلح وضعیتی است که می توان آن را بر اساس برخی تمهیدات ایجاد کرد. یکی از این تمهیدات که از سوی برخی نظریه پردازان به ویژه در عصر ارتباطات و جهانی شدن بیش تر مورد توجه قرار می گیرد، گسترش ارتباطات در اشکال مختلف میان ملت ها و گروه های اجتماعی است.

از طریق گسترش ارتباطات و مبادلات فکری-فرهنگی بین مردمان مختلف، زمینه برای دست یافتن به درک مشترک و تعامل بیش تر فراهم خواهد شد، بستری که در آن رسیدن به صلح و دوستی دست یافتنی تر و حفظ آن آسان تر خواهد بود. ورزش موضوعی است که می تواند در این زمینه کارکرد موثری داشته باشد. نلسون ماندلا در سال ۱۹۹۶ در مسند ریاست جمهوری آفریقای جنوبی جمله ای را مطرح کرد که به خوبی می تواند تاییدی بر این بحث باشد: ورزش«احتمالا موثرترین ابزار ارتباطی در دنیای مدرن است و با کنار گذاشتن ارتباط شفاهی و کتبی، دسترسی مستقیم به میلیاردها نفر در سطح جهان را ممکن می سازد.» (لورمور و بودر،۱۳۹۱: ۱۰۴). امروزه در عصر ارتباطات به مدد فناوری های ارتباطاتی و اطلاعاتی، مسابقات ورزشی در سطح جهان بییندگان بی شماری را مجذوب صحنه های مهیجی می سازد که از طریق آن می توان پیام های اثرگذار و زیادی را نیز به آن ها منتقل کرد.

ورزش به ویژه در قالب رقابت های جهانی پرطرفدار از ظرفیت بسیار بالای تبلیغی برخوردار بوده و می توان از آن در جهت اشاعه فرهنگ صلح و دوستی استفاده کرد. مردمان جهان فارغ از رنگ و نژاد و مذهب و ملیت، در صحنه های ورزشی از طریق ورزش کاران خود به رقابت می پردازند و تشویق می شوند که از اصول و ارزش های انسانی هم چون رقابت سالم، جوان مردی، روح پهلوانی و … تبعیت کنند. آن ها در صحنه ورزش هم دیگر را حذف نمی کنند بلکه فقط رقابت می کنند، امری که بر مبنای آموزه های صلح طلبانه همواره مورد تاکید قرار می گیرد.

از دیرباز المپیک صحنه ای بوده است که ملت های مختلف در صحنه های ورزشی با هم به رقابت پرداخته و ایده آتش‌بس المپیک نیز از همان زمان های دور مطرح و امروزه بسیاری معتقدند که المپیک می تواند بهترین تمهید برای استقرار و حفظ صلح باشد، گرچه خود المپیک نیز گاهی به خون و خون ریزی کشیده شده است و با وارد شدن برخی ملاحظات سیاسی تنگ نظرانه، بر روح دوستی و صلح طلبی آن آسیب وارد شده است.

در صحنه هایی مانند المپیک نمایندگان کشورهای مختلف در قالب قهرمانان ورزشی به رقابت با هم پرداخته و میلیون ها انسان نیز از طریق گیرنده های تلوزیونی یا رادیویی و یا دیگر رسانه های جمعی این مسابقات را دنبال می کنند. کدام عرصه ی دیگری می تواند چنین شمار وسیعی از انسان ها را در یک دوره ی زمانی مشخص به خود مشغول سازد؟ المپیک چنین قابلیت بالایی را دارد و به خاطر همین است که برخی معتقدند از آن می توان در اشاعه دیدگاه بین الملل گرایی صلح طلبی به خوبی سود جست. اصلا کل ورزش چنین قابلیتی را دارد. ورزش فعالیتی فرامرزی است و زبانی واحد دارد. ورزش کاران و تیم های ورزشی ساده تر از هر گروه اجتماعی دیگر می توانند بین کشورهای مختلف به تردد بپردازند و در نزدیک ساختن فرهنگ ها و افکار به یکدیگر نقش ایفا کنند، البته اگر آگاهانه به چنین کارکردی توجه شود بدون تردید تاثیر آن بیش تر هم خواهد شد.

«المپیک» به عنوان یک رویداد جهانی، فرصتی برای تبادل فرهنگی و آشنایی با شیوه‌های مختلف زندگی و فرهنگ‌ها فراهم می‌کند. ورزشکاران و تماشاگران از کشورهای مختلف می‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و از فرهنگ‌های یکدیگر یاد بگیرند. زبان جهانی ورزش در المپیک  فراتر از کلمات است و به نمادها، حرکات و ارزش‌هایی اشاره دارد که می‌تواند ارتباطات عمیق‌تری بین ملل مختلف ایجاد کند. این زبان به ما یادآوری می‌کند که ورزش می‌تواند پل‌هایی برای ارتباط و همدلی بسازد و انسانی‌تر از هر زمان دیگری ما را به یکدیگر نزدیک کند. رویداد بزرگی چون المپیک گرچه در ایفای نقش خود به عنوان زبان جهانی صلح می تواند به عنوان نمادی از صلح و همبستگی بین ملتها عمل  کند. اما چالش‌ها و موانع زیادی بر سر این هدف وجود دارد، به عنوان نمونه می‌توان به روابط ایران و ایالات متحده می توان اشاره کرد.

در جایی که برای بیش از چهار دهه در ایران حتی صحبت کردن از گفت وگو و مذاکره با ایالات متحده امریکا با چالش‌های جدی مواجه هستیم، این ورزش کاران بودند که در صحنه های ورزشی با رقبای امریکایی خود به رقابت پرداخته و مردم نیز بدون هر مسئله ای به تماشای این مسابقات می پرداختند. تیم های ورزشی دو طرف خصوصا کشتی در هر دو کشور حاضر شده و کاملا در رقابتی دوستانه با هم برای پیروزی تلاش می کردند و این گونه است که ورزش می تواند نوید دهنده صلح و دوستی باشد، امری که شاید سیاست مداران هرگز نتوانند به این خوبی آن را انجام دهند یا اصلا درکش کنند!

ورزش ابزار ارتباطاتی بی نظیری است که ملت ها را می تواند بیش تر با هم آشنا نماید و زمینه را برای تعامل و تبادل گسترده تر در اشکال دیگر فراهم کند. درپایان باید اشاره‌ای داشته باشم به سیره‌ی عملی رسول اکرم(ص) که به اخلاق نیکو و مهربانی و ترویج صلح و آشتی با مردم، بسیار به امت خود سفارش کرده‌اند، ایشان در کلامی می‎فرمایند: بهترین کارها پس از ایمان به خدا، دوستی و صلح با مردم است.