«شورش کلفت‌ها»؛ روایت زنانی که دیگر قربانی نیستند
- شناسه خبر: 88971
- تاریخ و زمان ارسال: ۲۷ فروردین ۱۴۰۴ ساعت ۱۹:۰۶
رضوان سنجاقی یکی از کارگردانان نمایش «شورش کلفت‌ها» که در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه است درباره روند اقتباس و تغییرات اعمال‌شده بر متن ژان ژنه در این نمایش گفت: نقطه آغاز این پروژه، ایده‌هایی ذهنی بود که حول محور شخصیت‌های زنِ نمایش شکل گرفت؛ زنانی که رویاهایشان بر باد رفته و در حسرت‌هایی حل‌نشده گرفتار شده‌اند. در اقتباس از این متن، شخصیتی به‌نام شیرفروش را اضافه کردیم که در نمایشنامه اصلی وجود نداشت؛ او اولین مردی است که این زنان با او مواجه می‌شوند و همین برخورد، لایه‌های تازه‌ای به روایت اضافه می‌کند.
وی با اشاره به سختی کار روی متون قدیمی تر عنوان کرد: نمایشنامه ژنه متنی دشوار و پرچالش است؛ قهرمانان او، از جمله همین ۲ خواهر، نمایندگان طبقات مطرود جامعه‌اند اما در اقتباس جدید، تلاش کردیم آنان را از موقعیت استثمارشده خارج کرده و به سمت کنش‌گری و عصیان ببریم. به باور من، اگر قرار است متنی کلاسیک در زمانه ما اجرا شود، باید بازخوانی و بازنویسی شود تا با مسائل و زبان امروز جامعه هم‌خوانی داشته باشد.
وی درباره روایت این اثر نمایشی، افزود: این نمایش برداشتی آزاد از نمایشنامه «کلفت‌ها» نوشته ژان ژنه است که از رویداد خبرسازی در دهه ۵۰ در اروپا الهام گرفته شده است. این خبر حاکی از قتل زنی تقریبا میانسال و دختر نوجوانش توسط کلفت‌های خانه بود. موضوعی که به فاصله طبقه بورژوازی و پرولتاریا اشاره مستقیم دارد. در نمایشنامه‌های ژان ژنه قهرمانان از مطرودان جامعه هستند، مستخدمین زیر دست و افراد زیرنفوذ که دست به کارهای بزرگی می‌زنند. در این نمایش روایت ۲ خواهر کلفت را می‌بینیم که در خانه‌ای مجلل برای خانمی به نام لوموسیا کار می‌کنند. آنها که در حسرت ازدواج و تجربه زندگی انسانی به‌سر می‌برند، با ورود شخصیتی جدید به نام شیرفروش، به عنوان تنها مردی که کلفت‌ها دیده اند، آنها جذب وی می‌شوند و در نهایت تصمیم به شورش می‌گیرند. این شورش به قتل خانم خانه با جوشانده‌ای مسموم و انداختن تنها معشوق او به زندان ختم می‌شود.
سنجاقی درباره ساختار اجرایی نمایش «شورش کلفت‌ها» عنوان کرد: در فرم، ابتدا اسکلت‌بندی نمایشنامه اصلی حفظ شد اما بخش زیادی از متن حذف و با نگاه خودمان بازنویسی شد. فرم اثر تلفیقی از فضای کلاسیک و مدرن است. از عناصر عروسکی در قالب ماروت بهره گرفتیم، که ترکیب انسان و عروسک است تا فضای بازی در بازی به شکل مناسب‌تری اجرایی شود، برای شخصیت خانم خانه، پرفورمنسی طراحی کردیم که اغراق در آن شخصیت را برجسته‌تر نشان دهد. از سایه‌بازی، طراحی صحنه‌ای با ملافه‌های آویزان که نشانی از رختشور خانه این عمارت مجلل است و همچنین موسیقی زنده در خدمت روایت استفاده کردیم. هدف ما این بود که هر ۱۵ دقیقه یک تصویر تازه در ذهن مخاطب خلق شود و متن دیالوگ محور ژنه را به سمت تصویری‌تر شدن پیش ببریم.
وی درباره چالش‌های اقتباس از آثار کلاسیک افزود: دست بردن در متونی که جایگاه تثبیت‌شده‌ای در تاریخ تئاتر دارند، کار دشواری است. اما دوره‌ای که با محمد چرمشیر گذراندم، تاثیر به‌سزایی در یادگیری چگونگی اقتباس بدون آسیب زدن به شاکله اثر و منطبق کردن آن با شرایط روز جامعه، در من گذاشت به همه دوستانی که علاقه‌مند به اقتباس از متون کلاسیک هستند، پیشنهاد می‌کنم مقاله ایشان در باب اقتباس را مطالعه کنند. اگر برای یک متن کلاسیک پلات تازه‌ای نداریم، بهتر است سراغش نرویم.
وی بیان کرد: برخی آثار کلاسیک مثل نمایشنامه‌های شکسپیر، امکان خوانش از زوایای گوناگون را دارند، به عبارت بهتر این دسته از آثار را می‌توان از ابعادی چون روان‌شناختی، جامعه شناختی، فلسفی و … بررسی کرد، اما اجرای موفق نیازمند تمرکز روی یکی از این ابعاد است تا انسجام نمایش حفظ شود. همچنین نباید از هجمه طرفداران متعصب متون کلاسیک ترسید چراکه اقتباس خلاقانه، جزئی از فرآیند زنده نگه داشتن این آثار در بستر زمان است.
سنجاقی در بخش پایانی صحبت‌های خود به شرایط اجرای این اثر در پردیس تئاتر شهرزاد اشاره کرد و گفت: در روند اجرا با چالش خاصی روبه‌رو نبودیم و خوشبختانه مسئولان سالن همکاری خوبی با گروه ما داشتند و تا حد امکان در مراحل آماده‌سازی و اجرا، همراهی لازم را داشتند.
نمایش «شورش کلفت‌ها» که اقتباسی آزاد از نمایشنامه «کلفت‌ها» نوشته ژان ژنه است، به نویسندگی رضوان سنجاقی و کارگردانی مشترک محمدرضا امیرصادقی و رضوان سنجاقی از ۵ فروردین در سالن شماره ۳ پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه رفته است.
رضوان سنجابی، فائزه زرکش‌بهاری، فروغ بهرامی، هرمان مولوی و نیما فرد، گروه بازیگران «شورش کلفت‌ها» را تشکیل می‌دهند.
