«سباستیآئو سالگادو»: آیا با هنر می‌توان به پاسداری از جنگل‌های آمازونی پرداخت؟

هنرمندنیوز: در این نمایشگاه بسیار دیدنی و نو آور، با بیش از ۲۰۰ عکس همراه با نمایش چند ویدئو، که به نشان دادن زوایائی از جنگل آمازونی و گفتگو با بومیان آنجا در زبان هائی که یا کم رنگ شده اند یا تا حدود زیادی از بین رفته اند، اختصاص دارند، بازدید کننده به درون جنگل هائی رخنه می کند که شش یا ریه کره خاکی خوانده می شوند.

برای گرفتن این عکس ها از درختان، رودها، کوهستان ها و مردمی که در آنجا زندگی می کنند، “سباستیائو سالگادو”، به مدت هفت سال، بخش های بزرگی از جنگل های آمازونی را درنوردیده تا این توشه بسیار ناب و کمیاب را به ارمغان بیاورد که شمار بزرگی از آنها برای نخستین بار به نمایش گذاشته می شوند.

دیگر این که، برای پاسداری از سلامتی و جان اعضای فبیله های ساکن این جنگل ها، که قرن ها در اعماق آن زیسته اند، قانون تصویب شده در سال ۱۹۸۸ در برزیل، به هیچ کس اجازه نمی دهد به آنها نزدیک شوند چون این افزاد هیچ گونه مصونیتی در برابر ویروس ها و میکرب های غریبه ندارند. تک و توک آنان می توانند برای پاره ای از نیاز ها  بیرون بیایند اما رفتن به درون محیط زیست آنان ناممکن است. “سالگادو” از بیست سال پیش پاره ای از آنها را می شناسد و با رعایت همه مراتب ایمنی با آنها زندگی کرده است.  حال برای جلوگیری از دست اندازی به محیط زیست شماری از آنها و آلودگی بخشی از بشریت در امان مانده، “سالگادو” نیز به سهم خویش و با نشان دادن وافعیت این اکو سیستم حیاتی تلاش می کند.

برای برانگیختن حس سفر به درون این اکو سیستم زندگی بخش و بسیار شکننده، عکس های بزرگ و تک اندازه ای، به شکل پشت و رو، از سقف آویزان شده اند تا بازدید کننده به گردش در میان آنها بپردازد. این عکس ها همگی سیاه وسفید هستند و این یکپارچگی بیشتر به حس احاطه شدن در میان درختان جنگلی کمک  می کند. حتا سایه های برزمین افتاده  این تابلو ها  به سان سایه های درختان جنگلی عمل می کنند.  عکس های کوچکتر، باز هم سیاه و سفید، بر دیوارها و فضاهای گردی آویخته شده اند که برکه های جنگلی را به یاد آور می آورند و پخش ویدئو های گرفته شده از ساکنان این محیط  و پراکندن آنها در میان عکس ها، به این محیط جان می بخشد.

هم زمان، در همه جا آوای گوناگونی شنیده می شودکه توسط “ژان میشل ژار”، آهنگساز،  موزیسین و چهره ویژه ی  نمایش های غریب بسیار بزرگ  در محیط های باز ، ساخته شده اند. این  آوا، که به کمک  سبک الکترونیک با استفاده از آرشیو صداهای طبیعی ضبط شده از جنگل و قوم های ساکن آن به وجود آمده ، بسیار خوب این گردش استوائی را باور کردنی می سازد.

در بخشی که به بزرگداشت رود آمازونی اختصاص یافته، “سالگادو” قطعه فراموش نشدنی “اروژآئو” (نشست زمین) ، ساخته “هیتور ویلا لوبوس”، آهنگساز برزیلی، را برگزیده است که بسیار خوب سزکشی این طبیعت رام نشدنی را می رساند.

با این تلاش، عکاس برزیلی بار دیگر خود را از بسیاری دیگر از عکاسان متمایز می کند.

“سباستیآئو سالگادو”  ی متعهد، که عکس های بسیار زیبائی از شوربختی‌های جهان، کشتارها و جنگ ها گرفته است،  از سال ۱۹۷۳ تا چندی پیش، همه جهان را پیمود و عکس های بسیار زیبائی از لحظات بسیار دردناک و تحمل ناپذیر گرفت.

سباستیائو سالگادو”، عادت داشت به هنگام کار در یک محل بماند و مدت های دراز با مردم عجین شود و عکس بگیرد؛ در حالی که بیشتر عکاسان امروز از جائی به جای دیگر می روند و مهلت کاویدن را پیدا نمی‌کنند. از این رو، او بیش از دیگران درگیر، آزرده و دلزده شده بود.

سباستیائو سالگادو”، پس از سفر به بیش از ۱۰۰ کشور و نگاه به همه ناملایمات می گفت: «پس از سال‌ها کار در اردوگاه‌های پناهجویان، من آنچنان همواره با مرگ روبرو بودم که خود را در حال مرگ می دیدم»

بنابراین، پس از از دست دادن توان رودرروئی با درد های بیشمار، تصمیم گرفت به زادگاهش در ایالت “میناس ژیراس” برزیل و جائی که در کودکی برایش بهشتی سر سبز بود بازگردد.

او در آنجا با سرزمینی خشک، بدون درخت و جانور روبرو شد.  این چشم انداز بسیار دلخراش و آزار دهنده او را دگرگون ساخت. با دیدن این کویر، که تنها ۵% آن را درخت پوشش می داد، بیشتر روحیه خود را باخت. در آنجا بود که فکر جان بخشیدن دوباره به جنگل به ذهن همسرش رسید.

خانواده سالگادو بر آن شدند که نهادی نیکو کارانه به نام “انستیتو ترا”  برای جان بخشیدن دوباره به جنگل‌ها به وجود آورند و از آوریل سال ۱۹۹۷، زوج برزیلی کار حود را آغاز کرد.

در این راه، آنها هر سال هزاران درخت را در جنگل کاشتند و پرورش دادند.

از این رو، هم اکنون، پس از سال‌ها خشکسالی،  جنگل ایالت میناس ژرایس  بار دیگر چهره سرزنده ی خود را که این عکاس در کودکی با آن اُخت بود باز یافت و به همان بهشت استوایی کودکی سباستیائو تبدیل شد.

از آن زمان تاکنون ۲۰میلیون درخت توسط این نهاد کاشته شد  و ۲هزار هکتار منطقه‌ای که پیش تر نابود شده بود، دوباره جان تازه ای گرفت.

برای پاسداری از درخت های کاشته شده و جلوگیری از نابودی دوباره آنها، “انستیتو ترا” پروژه‌های آموزشی گوناگونی را هم به اجرا گذاشته  است  . در این پیوند ۷۰۰ پروژه به  اجرا در آمده  و ۶۵هزار نفر آموزش دیده‌اند.

کاری که ترکیه نتوانست انجام دهد و بیش از ۹۰% از  ۱۱ میلیون اصله درختی که  در ماه نوامبر ۲۰۲۰، با تبلیغات بسیار توسط رجب طیب اردوغان، کاشته شده بود ، به دلیل بی آبی خشک شدند.. چرا که به هشدار کارشناسان در مورد نامناسب بودن فصل و میزان بارندگی  گوش نکرده بودند و تنها می خواستند رکورد بر جا بگذارند.

حال گرچه  تنها ۱۰% جنگل های میناس ژیراس  دوباره زنده شده اند، اما بیش از ۲۰ سال پس از کاشته شدن گیاهان و درختان بومی در میناس ژرایس، حیات وحش به جنگل باز گشته  و در مجموع ۱۷۲ گونه پرنده، ۳۳ گونه پستاندار، ۲۹۳ گونه گیاه و ۱۵ گونه دوزیست و تمام حشرات، پرندگان و ماهی‌ها در این  اکوسیستم  دیده می شوند.

نابودی جنگل‌ها، که همچون آب، یکی از تنش های جهانی بسیار بزرگ‌ آینده را تشکیل می دهد، پیامدهای مرگباری به همراه خواهد داشت که با افزایش میزان تولید  گازهای گلخانه ای به دنبال نابودی‌ اکوسیستم‌ها، در آینده ای نه چندان دور،  ممکن خواهد شد. به گفته “سالگادو”، همه به جنگل‌هایی با درختان بومی نیاز دارند، زیرا چنانچه درخت‌ها بومی نباشند، جانوران به آن جنگل باز نمی‌گردند و جنگل از دست می رود.

به گزارش سازمان فائو، نسبت سطح جنگل های جهان در سال ۲۰۲۰ به ۳۱٫۲% کاهش یافته. در حالی که این نسبت در سال ۲۰۰۰ حدود ۳۱٫۹% بوده است.  برعکسِ آسیا، آفریفا و آمریکای جنوبی، در اروپا و آمریکای شمالی، به دلیل درخت کاری برنامه ریزی شده و باز گرداندن حالت طبیعی طبیعت به آن، این نسبت افزایش یافته است.  به عنوان مثال در فرانسه،  در سال ۲۰۲۰ نسبت جنگل ها ۳۱٫۵% مساحت کل  کشور گزارش شده در حالی که در سال ۲۰۰۰ این نسبت ۳۰٫۷% بوده است.

گفتنی است که عکس های  “سالگادو” همیشه مورد استقبال فرار نگرفته اند.

تشماری از وی به سبب بار بسیار بزرگ زیبائی شناختی عکس های او انتقاد کرده و گفته اند که این عکس ها میزان درد و رنج نهفته در آنها را کم می‌کند

خود او بر این باور است که عکس‌های زیبا، ولو در مورد سوژه هائی دردناک، توجه بیشتری را جلب می کند.

نمایشگاه “سالگداو آمازونیا” تا روز ۳۱ اکتبر ۲۰۲۱ ادامه خواهد داشت.

“شهلا رستمی”