برداشتی کوتاه از نخستین برگزیده های ۷۸ مین فستیوال فیلم کن

حانم “ایریس نوبلوک” به این اشاره کرد  که فستیوال کن، از جمله در سالی که گدشت، به شماری فیلم امکان دادکه با ربودن جایزه های بسیار  به اوج اسمان برسند و سپس به روی زمین بازگردند، تاجائی که تنها در فرانسه ۲۵ میلیون تماشاگر فیلم های برگزیده این فستیوال را دیدند.

فیلم های برگزیده  امسال هم آینه ای از دنیا و دگرگونی های آن به شمار می آیند و نه تنها ما را در برابر پرسش های بیشماری می گذارند، بلکه، بحث بر می انگیزند و دنیای آتی را پیش چشمانمان می گذارند. زنان دیگر برای داشتن جائی دست و پا نمی زنند، بلکه جای خود را یافته اند.  امسال، “ژولیت بینوش” بر مسند ریاست هیات داوران می نشیند که سال گذشته جایگاه “گرتا گرویچ” بود.

پس از این سخنان و یاد آوری این که در این مکان همه آنهائی گرد هم می آیند که علیرغم همه گونه گونی های فرهنگی و دیگرشان، به یک زبان یگانه، زبان سینما، سخن می گویند، “تییری فرمو” مدیر هنری فستیوال، با بردن نام فیلم های برگزیده، کمی درباره تک تک آن ها فرانمود های کوچکی داد. او همچنین گفت که شش زن کارگردان در میان کارگردانان بخش مسابقه ای اصلی دیده می شوند که به آنها می توان زنان کارگردان بخش های دیگر رسمی را نیز افزود.

“تییری فرمو” پیش از بردن نام فیلم ها، به این اشاره کرد که شمار رکورد شکن ۲۹۰۹ فیلم از ۱۵۶ کشور به فستیوال ارسال شده که ۶۸%  آنان توسط مردان و ۳۲% توسط زنان کارگردانی شده اند. ۱۱۲۷ فیلم از این شمار نیز فیلم های نخستین کارگردانان هستند.  این فیلم ها ۱/۳ فیلم های تهیه شده در جهان را تشکیل می دهند.

در اینجا و بدون دیدن فیلم های برگزیده، فهرست وار پیش نخواهیم رفت و تنها به بر شمردن چند نکته چشمگیر این فیلم ها بسنده می کنیم به این امید که کارگردانان با نگاهی  ویژه وناب به جهانی نا آرام، به خوبی نفش خود را ایفا  کرده باشند.

درنخستین فهرست ، نام “جعفر پناهی” با فیلم “یک تصادف ساده” (که به خواست کارگردان، تییری فرمو از سخن پیرامون درونمایه آن خود داری کرد)،  “وس آندرسن”، کارگردان آمریکائی با فیلم “نقشه فینقی ها” که در آن بنا بر سبک پیشین او  و سان  فیلم “شهرک سیاره ای”، شماری هنرپیشه ی سرشناس از جمله “تام هنکس”، ” بنیسیو دل تورو” و  نیز “اسکارلت جوهانسون” بازی می کنند و یک کمدی دراماتیک است ؛  برادران بلژیکی “داردن”، که بار دیگر به یک پدیده اجتماعی، یعنی صنعت زدائی اروپا، از ورای زندگی مادر های جوان با فیلم “مادران جوان” می پردازند و اروپا را در برابر این وافعیت می گذارند که چگونه کاستن از توان صنعیت با جا به جا کردن تولید به کشورهای دوردست، بار نابسامانی های اقتصادی بر گردن نا توان ترین  افراد می افتد؛ “ژولیا دوکورنو”( برنده نخل طلای سال ۲۰۲۱ برای فیلم “تیتان”) ، با فیلم  “آلقا” با بازی گلشیقته فراهانی و طاها رحیم؛ “کلبر مندوسا فیلیو”، کارگردان برزیلی با فیلم “مامور مخفی” که به سالهای ۷۰-۸۰ و شرایط آن دوران برزیل باز می گردد؛ “سرگئی لوژنیتسا”، کارگردان اوکرائینی با فیلم “دو دادستان”، که این بار او را از رخدادهای اوکرائین دور کرده به سرکوب دوران استالین در سالهای ۱۹۵۰ در شوروی پیشین باز می گردد. او در فیلم های نخستین خود بیشتر به نابسامانی های این کشور پس از فروپاشی پرداخته بود. در میان دیگر کارگردان ها، می توان  از “یوآکیم تریر” نروژی با ” ارزش احساسی” (که پیش تر از او شماری فیلم خوب از جمله ژولی در ۱۲ فصل ، اسلو ۳۱ اوت.. را دیده بودیم) ، “طارق صالح” سوئدی مصری تبار، که پس از ربودن  جایزه بهترین سناریو برای فیلم “توطئه قاهره”  در سال ۲۰۲۲ با فیلم “شاهین ها و جمهوری” به بخش مسابقه ای باز می گردد؛ “ریچارد لینک لیتر” با “موج نو” (که از پشت صحنه ی فیلم ژان-لوک گدار سخن می گوید).

فیلم های این بخش نشان می دهند که تلاشی برای هم وزن کردن تازه واردان و کهنه کاران سینما انجام گرفته و از شمار بالای سینماگرانی که به شکلی  آبونه بودند. پرهیز شده است. تنها مورد، برادران “داردن” هستند که تا کنون دوبار نخل طلا را ربوده اند و فیلم هایشان ، همچون فیلم های کن لوچ، از دلمشغولی های اجتماعی سخن می گویند و دچار پرت و پلا گویی های شماری کارگردان خوب در کهن سالی نشده اند.

پنج فیلم  بخش خارج از مسابقه را باید پس از دیدن واکاوی کرد چون درونمایه و هنرپیشگانشان چندان  انتظاری به وجود نمی آورند. فیلم ” روزی رفتن”، فیلم مراسم گشایش و نخستین فیلم بلند “آملی بونن” از فرانسه هم در همین بخش گذاشته شده است.

در بخش “کن پریمیر”، که از چند سال پیش به وجود آمده و فیلم هائی را در خود جا می دهد که نه می توانند به بخش مسابقه ای بروند و نه به بخش “نوعی نگاه”،  تا این ساعت نام “فاتح آکین”، فیلمساز آلمانی ، با قیلم “آمروم”؛ “رائول پک”، با فیلم مستند  “اورول : ۲+۲=۵” (که نیروی تخیلی جرج اورول و برداشتش از سیاست را در سالهای ۱۹۴۰  برجسته می کند)،  “کیریل سربره نیکف”، فیلمساز تبعیدی روسی، با فیلم “ناپدید شدن یوزف منگله” و  سه تن دیگر را می بینیم که یکی از آنها “آلکس لوتس”، هنرپیشه فرانسوی است که با نخستین فیلمش شرکت می کند.

در بخش مهم “نوعی نگاه”، نام برگزیدگان بیشتر نوید کشف تازه در دنیای سینما را می دهند. از جمله آنان “اسکارلت جوهانسون”، هنرپیشه سرشناس آمریکائی است که با نخستین فیلم خود، “الئونور بزرگ” شرکت می کند.

در دو بخش رسمی دیگر، “سئانس نیمه شب” و  “سئانس ویژه” ، بیشتر فیلم های شخصی و فیلم انیمیشنی از “سیلون شومه”، انیماتور خوب فرانسوی که چهار بار نامزد جایزه اسکار شده است دیده می شود که به “مارسل پانیول”، نویسنده و سینماگر قدیمی فرانسه اختصاص داده شده که  با فیلم هایش ما را  به دنیای   اهالی مارسی و دیگر مکان های دور افتاده فرانسه با سنت ها و ویژکی هایشان  می برد.

گفتنی است که امسال  سینمای آسیا چندان جلوه ای ندارد و تاامروز فیلم دیگری از ایران در بخش رسمی دیده نمی شود.

شمار دیگری فیلم البته تا روز آغاز فستیوال، روز ۱۳ مه،  به این فهرست افزوده خواهد شد. فستیوال نیز تا روز ۲۵ مه ادامه خواهد داشت.

«شهلا رستمی»