فرانسه ۲۶ اثر هنری را به “بنن” باز گرداند

هنرمندنیوز: آین آثار بی همتا در روز ۱۰ نوامبر، پاریس را ترک کرده به سرزمین خویش باز خواهند گشت.  علاقمندان می توانند این آثار را تا روز ۳۱ اکتبر در این موزه ببینند.

در میان این ۲۶ آثار این گنجینه پر ارزش، تندیس ها و بت های سلطنتی آبومی و همچنین تخت پادشاهان “به آنزین” دیده می شود که در چپاول کاخ  آبومی توسط نیروهای استعمارگر در سال ۱۸۹۲ به دست آمده بودند.

این باز پس دادن سه سال پس از سخنرانی “امانوئل ماکرون” در “اواگادوگو” انجام می گیرد که گفته بود، نسل جوان آفریقا می بایست به میراث خود دسترسی داشته باشد. با این حال این کار دولت فرانسه، بحث های بسیاری را برانگیخت چرا که موزه های فرانسه و اروپا مملو هستند از آثار کشورهای دیگر که شماری از آنها از راه چپاول و یا با پرداخت بهائی ناچیز و از راههای نه چندان شرافتمندانه به دست آمده اند.

حال نه تنها قانون اساسی فرانسه که می گوید همه اشیاء حاضر در موزه ها، مال و اموال پس ناگرفتنی آنها به شمار می آیند و می بایست برای هر باز پس دادن یک ماده قانونی استثنائی به تصویب برسد، بلکه این پرسش پیش می آید که تکلیف تندیس های بزرگ جزیره “پاک” چه خواهد شد ؟ آیا می بایست سر ستون های کاخ “پارتنون” یونان را که در موزه “بریتانیا” نگهداری می شود، به این کشور پس داد ؟

دو پژوهشگر دانشگاهی، به نام های “بنه دیکت ساووآ” و “فلوین سار”، به مدت یک سال پیرامون این پرسش ها پژوهش کردند تا ببینند چه شماری از آثار شامل این بازگشت و قول رئیس جمهوری می شوند.  یک سال بعد، گزارش آنها  منتشر گردید . گزارشی که ترس شمار بسیاری را از ناچاری به پس دادن شمار بالائی اثر هنری به وجود آورد. در این گزارش گفته می شود که هم اکنون حدود ۹۰٫۰۰۰ شیئی و اثر از کشورهای آفریقائی بالای خط استوا در موزه های فرانسه پخش هستند که موزه “که برانلی” به تنهائی ۷۰٫۰۰۰ تای آنان را در خود دارد. بیشتر آنها در آغاز قرن نوزدهم به بهانه پژوهش های علمی و یا به عنوان غنیمت به درون ویترین های موزه های فرانسوی ره یافته اند. پرسش در پیوند با باز پس دادن این آثار از آنجا سرچشمه گرفت که مردمان این قاره نمی توانند بدون دسترسی به میراث فرهنگی شان، فرهنگ خود را باز یابند. به ویژه این که دو پژوهشگر دریافتند که آفریقائی ها تاریخ اروپا را بهتر از تاریخ خود می شناسند.

به هر رو، امروز پرسش پیرامون چند و چون بازگشت این آثار مطرح شده است. این در حالی است که مانع بزرگ، قانون میراث فرهنگی فرانسه به شمار می آید که  بر پایه سه محور مهم تدوین شده است :  ایمنی، دائمی بودن و توقیف نشدنی.  منظور این است که کسی نمی تواند به میراث فرهنگی  فرانسه دست درازی کند.  البته یک قانونی که در سال ۱۹۷۰ به تصویب رسید، امکان بازگشت شماری اثر را می دهد اما این فانون  تنها شامل آثاری می شود که از سال ۱۹۷۰ به بعد وارد موزه ها شده باشند.  حال این گزارش توصیه می کند که مقرارت میراث فرهنگی تغییرکند تا به شماری از این آثار خارجی امکان بازگشت به میهنشان داده شود.

دشواری اساسی  چنین بازگشتی نا روشنی کارهائی است که در راه پاسداری از این میراث به هنگام بازگشت به شماری از کشورها انجام می گیرد. همانگونه که دیدیم چگونه میراث ایران باستان در موزه بغداد به تاراج رفت، طالبان چگونه با میراث افغانستان رفتار کردند و یا چگونه اسلام گرایان در شماری از کشورهای عربی به موزه های مهم خود یورش بردند و شماری میراث بی همتا را ویران کردند. این جنایات به هنگام جنگ ها و شماری  فراز ونشیب های سیاسی پاره ای از کشورهای آسیای جنوب شرقی  و همچنین به هنگام انقلاب کمونیستی نیز رخ داده است.

حال رئیس موزه “که برانلی”، که مخالف باز پس دادن دائمی آثار هنری است، پیشنهاد می کند که این اشیاء به امانت داده شوند و زنجیره ای برای نمایش آنها درمکان های مختلف بر پاشود.  اما کشورهای آفریقائی ای که این اشیاء را از دست داده اند نمی پذیرند و چنین کاری را امانت دادن مال یک نفر به خود او می دانند.

از سوی دیگر شماری از اروپائیان خواستار ایجاد یک موزه جهانی برای نگهداری آثار هنری همه قاره ها و یا به عبارت دیگر، یک مرکز فرهنگی جهانی هستند و در گذشته نیز از ایجاد مرکزی برای پناه دادن به میراث در خطر در صورت جنگ و ناآرامی سخن می گفتند.

بدون شک همه این ملاحظات به به گونه ای همیاری و نیز امکان جابجائی آثار موزه ها برای نشان دادن آنها به شمار انبوه تری از تماشاچی خواهد انجامید.

“شهلا رستمی”